((ب ڕاستی ته‌ پرسیارا تشته‌كێ مه‌زن ژ من كر و ئه‌و تشته‌كێ ب ساناهییه‌ بۆ وی كه‌سێ خودێ ل به‌ر وی ب ساناهی لێ كربیت

((ب ڕاستی ته‌ پرسیارا تشته‌كێ مه‌زن ژ من كر و ئه‌و تشته‌كێ ب ساناهییه‌ بۆ وی كه‌سێ خودێ ل به‌ر وی ب ساناهی لێ كربیت

ژ موعازێ كوڕێ جه‌به‌لی (خودێ ژێ ڕازی بیت) گۆت: د گه‌شته‌كێدا ئه‌ز د گه‌ل پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) بووم، ڤێجا ڕۆژه‌كێ ل ده‌مێ ئه‌م ب ڕێكێ دچووین ئه‌ز نێزیكی وی بووم، من ژی گۆت: ئه‌ی پێغه‌مبه‌رێ خودێ؛ بۆ من كاره‌كی بێژه‌ من ببه‌ته‌ به‌هه‌شتێ و من ژ ئاگرێ جه‌هنه‌مێ دویر بێخیت، گۆت: ((ب ڕاستی ته‌ پرسیارا تشته‌كێ مه‌زن ژ من كر و ئه‌و تشته‌كێ ب ساناهییه‌ بۆ وی كه‌سێ خودێ ل به‌ر وی ب ساناهی لێ كربیت: ئه‌و تشت ئه‌ڤه‌یه‌ تو عیباده‌تێ خودێ ب تنێ بكه‌ی و چ شریك و هه‌ڤالان بۆ دروست نه‌كه‌ی، تو نڤێژان بكه‌ی و زه‌كاتێ بده‌ی و ڕۆژییێن هه‌یڤا ڕه‌مه‌زانێ بگری و حه‌جێ بكه‌ی. پاشی گۆت: ئه‌رێ ئه‌ز به‌رێ ته‌ نه‌ده‌مه‌ ده‌رگه‌هێن خێر و باشییێ: ڕۆژی په‌رجان و پارێزه‌ره‌، خێر و صه‌ده‌قه‌كرن ژی گونه‌هێ پویچ دكه‌ت و دڤەمرینیت هه‌روه‌كی چاوا ئاڤ ئاگری دڤەمرینیت، نڤێژا مرۆڤی ل نیڤا شه‌ڤێ ژی ژ ده‌رگه‌هێن خێرێیه‌))، پاشی ئه‌ڤ ئایه‌ته‌ خواند: ﱡتَتَجَافَىٰ جُنُوبُهُمۡ عَنِ ٱلۡمَضَاجِعِ يَدۡعُونَ رَبَّهُمۡﱠ هه‌تا گه‌هشتییه‌: ﱡيَعۡمَلُونَﱠ، ئانكو: ((ته‌نشتێن ڤان يێن باوه‌رییێ ب ئايه‌تێن خودێ دئينن ژ نڤينان بلند دبن، ب شه‌ڤێ ڕادبن نڤێژان بۆ خودايێ خۆ دكه‌ن)). پاشی گۆت: ((ئه‌رێ ئه‌ز بۆ ته‌ نه‌بێژم كا سه‌رێ كاری هه‌مییێ و ستوینا وی و بلندترین پله‌یا وێ ژی كیژكه‌؟))، من گۆتێ: به‌لێ ئه‌ی پێغه‌مبه‌رێ خودێ، گۆت: ((سه‌رێ كاری ئیسلامه‌، ستوینا وی نڤێژه‌، بلندترین پله‌یا وێ ژی جیهاده‌))، پاشی گۆت: ((ئه‌رێ ما ئه‌ز بۆ ته‌ وی تشتی ژی نه‌بێژم یێ ئه‌ڤ تشته‌ هه‌می پێ ته‌مام دبن؟))، من گۆتێ: به‌لێ ئه‌ی پێغه‌مبه‌رێ خودێ، گۆت: ((ئه‌زمانێ خۆ گرت، و گۆت: ئاها ڤی بگره‌))، من گۆتێ: ئه‌ی پێغه‌مبه‌رێ خودێ، ئه‌رێ ما دێ سه‌را وی تشتێ ئه‌م ب ئه‌زمانێ خۆ دبێژین لێپرسین د گه‌ل مه‌ هێته‌ كرن؟ گۆت: ((دایكا ته‌ ب ته‌ بێژیت موعاز، ئه‌رێ ما تشته‌كێ دی هه‌یه خه‌لكی ل سه‌ر ڕویێ وان - یان ل سه‌ر دفنا وان بخشینیته‌ د ناڤ ئاگرێ جه‌هنه‌مێدا ژ بلی وان تشتێن ژ ئه‌زمانێ وان ده‌ردكه‌ڤن!)).

[صحيح بمجموع طرقه] [رواه الترمذي وابن ماجه وأحمد]

الشرح

موعازی (خودێ ژێ ڕازی بیت) گۆت: د گه‌شته‌كێدا ئه‌ز د گه‌ل پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) بووم، ڤێجا ڕۆژه‌كێ ل ده‌مێ ئه‌م ب ڕێكێ دچووین ئه‌ز نێزیكی وی بووم، من ژی گۆت: ئه‌ی پێغه‌مبه‌رێ خودێ؛ بۆ من كاره‌كی بێژه‌ من ببه‌ته‌ به‌هه‌شتێ و من ژ ئاگرێ جه‌هنه‌مێ دویر بێخیت، گۆت: ب ڕاستی ته‌ پرسیارا كاره‌كی ژ من كر كو كرنا وی ل به‌ر نه‌فسێ یا مه‌زن و ب زه‌حمه‌ته‌، به‌لێ ئه‌و یا ب ساناهی و سڤكه‌ بۆ وی كه‌سێ خودێ ل به‌ر ساناهی لێكربیت، ئه‌و تشتێن د ئیسلامێدا فه‌ڕزن ل سه‌ر ته‌؛ ئه‌نجام بده‌: فه‌ڕزا ئێكێ: ئه‌ڤه‌یه‌ تو عیباده‌تێ خودێ ب تنێ بكه‌ی و چ شریك و هه‌ڤالان بۆ دروست نه‌كه‌ی. فه‌ڕزا دووێ: ئه‌ڤه‌یه‌ تو هه‌ر پێنج نڤێژێن فه‌ڕز ل سه‌ر ته‌ د شه‌ڤه‌ك و ڕۆژه‌كێدا بكه‌ی، ئه‌و ژی نڤێژا: سپێدێ، نیڤرۆ، ئێڤاری، مه‌غره‌ب و عه‌یشانه‌، ب هه‌می مه‌رج و ستوین و واجبێن وانڤه‌. فه‌ڕزا سێیێ: ئه‌ڤه‌یه‌ تو زه‌كاتا مالێ خۆ یێ خودێ فه‌ڕزكری بده‌ی، ئەڤه‌ ژی عیباده‌ته‌كێ دارایی یێ واجبه‌ د هەر مالەکیدا کو گەهشتبیتە كوژمه‌كێ دیارکری د شەریعەتیدا و دهێتە دان بۆ كه‌سێن ژ هەژی. فه‌ڕزا چارێ: ئه‌ڤه‌یه‌ تو ڕۆژییێن هه‌یڤا رەمەزانێ بگری، ئەڤه‌ ژی هێلانا خوارن و ڤەخوارنێیه‌ و تشتێن دی یێن ڕۆژی پێ دكه‌ڤیت ب ئنیەتا په‌رستنا خودێ، ئه‌ڤ هێلانه ژی ژ نڤێژا سپێدێیه‌ هەتا ڕۆژئاڤابوونێ. فه‌ڕزا پێنجێ: ئه‌ڤه‌یه‌ تو بچییه‌ حەجێ‌، كو ئه‌و ژی چوونا مەککەهێیە بۆ بجهئینانا ڕێوڕه‌سمێن حه‌جێ، ئه‌ڤه‌ ژی وه‌ك په‌رستنه‌ك بۆ خودایێ مه‌زن. پاشی پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) گۆت: ئه‌رێ بۆ ته‌ وێ ڕێكێ نه‌بێژم یا خودانی دگه‌هینیته‌ هه‌می ده‌رگه‌هێن خێرێ؟ كو ئه‌و ژی ئه‌ڤه‌یه‌ تو كرنا سوننه‌تان بده‌یه‌ دویڤ كرنا ڤان فه‌ڕزان. ئێك: گرتنا ڕۆژییێن سوننه‌ت، كو ڕێگره‌ بۆ كرنا گونه‌هان، ئه‌ڤه‌ ژی ب شكه‌ستن و خاڤبوونا شه‌هوه‌تێ و لاوازبوونا هێزێ. دوو: خێر و صه‌ده‌قه‌كرنێن سوننه‌ت گونه‌هێ ژ ناڤ دبه‌ت پشتی مرۆڤی ئه‌نجامدای و كارتێكرن و شینوارێن وێ ناهێلیت. سێ: كرنا نڤێژێن شه‌ڤێ ل سێئێكا دویماهیكێ یا شه‌ڤێ، پاشی پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) ئه‌ڤ ئایه‌ته‌ خواند: ((ﱡتَتَجَافَىٰ جُنُوبُهُمۡ)) ئانكو: ته‌نشتێن وان بلند دبن و دویر دكه‌ڤن ((عَنِ ٱلۡمَضَاجِعِ)) ئانكو: ژ نڤینێن نڤستنێ، ((يَدۡعُونَ رَبَّهُمۡﱠ)) ب كرنا نڤێژێ و زكری و خواندنا قورئانێ و دوعاكرنێ، ((خَوْفًا وَطَمَعًا وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ (16) فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَّا أُخْفِيَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعْيُنٍ)) ئانكو: ژ وی تشتێ چاڤێن وان پێ گه‌ش و ڕۆهن دبن ل ڕۆژا قیامه‌تێ و ل ناڤ به‌هه‌شتێ ژ قه‌نجی و نیعمه‌تێن مه‌زن، ((جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ)) ئانكو: ژ به‌ر وی كارێ باش یێ وان د دونیایێدا كری. پاشی پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) گۆت: ئه‌رێ ئه‌ز بۆ ته‌ نه‌بێژم كا بنیاتێ دینی و ئه‌و ستوینا ئه‌و خۆ ل سه‌ر ڕادگریت چییه‌؟ و كا بلندترین پله‌ و پێكا دینی چییه‌؟ موعازی (خودێ ژێ ڕازی بیت) گۆت: به‌لێ ئه‌ی پێغه‌مبه‌رێ خودێ. ئینا پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) گۆت: سه‌رێ كاری: ئیسلامه‌ كو ئه‌و ژی هه‌ردوو شاهده‌دانن و ب ڕێكا وان هه‌ردوو شاهده‌دانان بنیاتێ دینی دهێته‌ د گه‌ل مرۆڤی و مرۆڤ دبیته‌ موسلمان. ستوینا دینی ژی: نڤێژه‌، له‌وا بێی نڤێژ چ ئیسلامه‌تی نینن، كا چاوا بێی ستوین و دنگه‌ چ مال نه‌شێن خۆڕاگرن و هه‌بن، ڤێجا هه‌ر كه‌سێ نڤێژ كرن؛ ئه‌ڤه‌ وی دینێ خۆ بهێز ئێخست و بلند ڕاگرت، بلندترین پله‌یا دینی ژی جیهادە‌ و خۆماندیكرنه‌ د شه‌ڕكرنا د گه‌ل دوژمنێن دینێ خودێدا پێخه‌مه‌ت بلند ڕاگرتنا په‌یڤا خودێ. پاشی پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) گۆت: ئه‌رێ ما ئه‌ز بۆ ته‌ نه‌بێژم كا ئه‌و چ تشته‌ ڤان تشتێن بووری هه‌مییان بهێز و موكوم دكه‌ت و ڕادگریت؟ ئینا پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) ئه‌زمانێ خۆ گرت و گۆت: ڕێگرییێ ل ڤی بكه‌ و تشتێ مایێ ته‌ تێ نه‌چیت نه‌بێژه‌. موعازی گۆت: ئه‌رێ خودایێ مه‌ دێ ژ به‌ر وی تشتێ ئه‌م دبێژین لێپرسینێ د گه‌ل مه‌ كه‌ت و ل مه‌ گریت و مه‌ ل سه‌ر سزا ده‌ت؟ پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) گۆت: دایكا ته‌ ب ته‌ ببێژیت! ل ڤێرێ مه‌ره‌ما وی دوعالێكرن نینه‌ ل وی، به‌لكی ئه‌ڤه‌ ئاخڤتنه‌ك بوو عه‌ره‌بان بكار دئینا بۆ هشیاركرنا كه‌سێ به‌رامبه‌ر ل تشته‌كی كو دڤێت یێ لێ هشیاربیت و بزانیت، پاشی گۆت: ئه‌رێ ما تشته‌كێ دی هه‌یه خه‌لكی بێخیت و ل سه‌ر ڕویێ وان بخشینیته‌ د ناڤ ئاگرێ جه‌هنه‌مێدا ژ بلی وان تشتێن ژ ئه‌زمانێ وان ده‌ردكه‌ڤن ژ كوفریكرن و تاوانباركرن و خه‌به‌رگۆتن و غه‌یبه‌تكرن و فه‌سادینی و بێبه‌ختیكرنێ و تشتێن وه‌كی وان.

فوائد الحديث

صه‌حابی (خودێ ژ هه‌مییان ڕازی بیت) گه‌له‌ك د ڕژدبوون ل سه‌ر بده‌ستڤه‌ئینانا زانینێ، ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ ژی گه‌له‌ك جاران وان پرسیارا هندێ ژ پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) دكر.

ئه‌ڤه‌ نیشان و به‌ڵگه‌یه‌ ل سه‌ر فقهزانی و تێگه‌هشتنا صه‌حابییان (خودێ ژ هه‌مییان ڕازی بیت)، ژ به‌ر كو وان دزانی كو هنده‌ك كار هه‌نه‌ دبنه‌ ئه‌گه‌ر مرۆڤ پێ بچیته‌ به‌هه‌شتێ.

ئه‌و پرسیارا ژ موعازی (خودێ ژێ ڕازی بیت) ده‌ركه‌ڤتی؛ پرسیاره‌كا مه‌زنه‌، چونكی د ڕاستییا خۆدا ئه‌و نهێنییا ژیان و هه‌بوونێیه‌، ژ به‌ر كو هه‌ر تشته‌كێ د ڤێ دونیایێدا هه‌بیت ژ مرۆڤان یان ژ ئه‌جنه‌یان؛ ئارمانجا وان یان به‌هه‌شته‌ یان جه‌هنه‌م، ژ به‌ر هندێ ژی ئه‌ڤ پرسیاره‌ پرسیاره‌كا مه‌زنه‌.

چوونا به‌هه‌شتێ یا گرێداییه‌ ب ئه‌نجامدانا هه‌ر پێنج ستوینێن ئیسلامێڤه‌، ئه‌و ژی: هه‌ردوو شاهده‌دانن، كرنا نڤێژێ و دانا زه‌كاتێ و ڕۆژیگرتن و كرنا حه‌جێنه‌.

سه‌رێ بابه‌تی و گرنگترین تشت و بلندترین و مه‌زنترین تشتێ ل سه‌ر مرۆڤی پێدڤی؛ ته‌وحید و ئێكتاپه‌رستییا خودێیه‌، ئه‌ڤه‌ ژی ب په‌رستنا وی ب تنێ و په‌یدانه‌كرنا چ شریكان بۆ وی.

دلۆڤانییا خودێ ب عه‌بدێن وی، ئه‌ڤه‌ ژی ده‌مێ وی ده‌رگه‌هێن خێرێ ل به‌ر وان ڤه‌كری، دا زێده‌تر وان ئه‌گه‌ران بگرنه‌ ده‌ست یێن دبنه‌ ئه‌گه‌رێ بده‌ستڤه‌ئینانا خێران و ژێبرنا گونه‌هان.

خێرا خۆنێزیككرنا ل خودێ ب كرنا سوننه‌تان پشتی ئه‌نجامدانا فه‌ڕزان.

نڤێژ د ئیسلامێدا وه‌كی وی ستوینییه‌ یێ خیڤه‌ت ل سه‌ر دهێته‌ دانان، ئه‌گه‌ر نڤێژ نه‌ما؛ ئیسلام ژی دێ چیت و نامینیت، كا چاوا ئه‌گه‌ر ستوینا بنێ خیڤه‌تێ كه‌ڤت؛ خیڤه‌ت ژی دێ كه‌ڤیت.

پێدڤییه‌ مرۆڤ ئه‌زمانێ خۆ ژ وی تشتێ زیان بۆ دینێ مرۆڤی تێدا هه‌ی بپارێزیت.

پێدڤییه‌ مرۆڤ ئه‌زمانێ خۆ بگریت و ڕێكبێخیت و زیندانیكرنا وی بناخه‌یێ هه‌می خێر و باشییانه‌.