الشرح

Муоз розияллоҳу анҳу ривоят қиладилар: «Мен Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам билан бир сафарда эдим. Бир куни саҳар пайти уларга яқинроқ бўлиб йўлда кетар эканмиз, мен дедим: «Ё Расулаллоҳ, мени жаннатга киритадиган ва дўзахдан узоқлаштирадиган амал ҳақида хабар берсангиз». Шунда У зот соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Албатта сен мендан жуда улкан амал ҳақида сўрадинг. Бу амални нафслар учун бажариш оғир, лекин Аллоҳ осон қилиб қўйган банда учун эса енгилдир. У амал — Ислом фарзларини адо этиш: 1. Аллоҳгагина ибодат қилиш ва унга ҳеч нарсани шерик қилмаслик. 2. Кундуз ва туннинг беш вақт фарз намозларини ўз шартлари, рукнлари ва вожиблари билан адо этиш: бомдод, пешин, аср, шом ва хуфтон. 3. Фарз закотни бериш. Закот – шариатда белгиланган миқдорга етган молдан олиниб, ҳақдорларга бериладиган молиявий ибодатдир. 4. Рамазон рўзасини тутиш. Бу – ибодат ниятида саҳардан қуёш ботгунгача еб-ичиш ва бошқа рўзани бузувчи ишлардан тийилишдир. 5. Аллоҳ азза ва жаллага ибодат қилишни мақсад қилиб маносикларни бажариш учун Байтуллоҳга ҳаж қилиб бориш. Сўнгра Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Сенга яхшилик эшикларига етаклайдиган йўлларни ҳам айтайми? Улар фарзлардан кейинги нафл ибодатлардир: Аввало, нафл рўза. Бу гуноҳлардан сақлайди. Чунки у шаҳватни синдиради, кучни заифлаштиради. Кейин, нафл садақа. У гуноҳ қилинганидан кейин уни ўчиради, юқотади ва изини ўчиради. Кейин, туннинг учинчи бўлигида нафл намоз (таҳажжуд) ўқиш. Сўнг Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам Қуръондан қуйидаги оятни тиловат қилдилар: «Улар ётоқларидан узоқлашадилар» – яъни ухлашдан воз кечиб намоз ўқиш учун туришади. Улар Раббиларига қўрқиб ва умид қилиб дуо қиладилар. Биз берган ризқдан улар садақа қилдилар. Уларнинг учун қандай кўзларни қувонтирувчи неъматлар яшириб қўйилганини ҳеч ким билмайди. Бу – улар қилган амаллари учун бериладиган мукофотдир. Сўнгра Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам яна дедилар: «Сенга диннинг асосини, унинг устуни ва энг юқори даражасини ҳам айтайми?» Муоз розияллоҳу анҳу дедилар: «Албатта, ё Расулаллоҳ». Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Ишнинг боши — Ислом. У икки шаҳодат (яъни: «Лаа илаҳа иллаллоҳ» ва «Муҳаммадур Росулуллоҳ»). Улар билан инсонда диннинг асоси барпо бўлади. Унинг устуни — намоз. Устунсиз уй бўлмаганидай намозсиз ҳам Ислом бўлмайди. Ким намоз ўқиса, унинг дини мустаҳкам ва баланд бўлади. Унинг энг юқори даражаси эса — жиҳод. Бу Аллоҳнинг каломини олий қилиш йўлида душманлар билан жанга киришиб, куч ва жонини қурбон қилишдир. Сўнг У зот соллаллоҳу алайҳи ва саллам яна дедилар: «Сенга шу айтилган нарсаларни мустаҳкамлаб турадиган асосий нарсани ҳам айтайми?» Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ўз тилларини ушлаб, дедилар: «Мана шуни тий! Ва сенга дахли бўлмаган сўзларни гапирма!» Муоз розияллоҳу анҳу сўрадилар: «Ё Расулаллоҳ, биз айтган ҳар бир сўзимиз учун Раббимиз ҳисоб қилиб, жазо берадими?!» Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Онаси йўқотгур! (Бу араб тилида ҳайрат ва огоҳлантириш ифодаси қатори ишлатилади, ҳақиқий дуо маъносида эмас.) Одамларни юзлари билан дўзахга йиқитадиган нарса, уларнинг тиллари орқали йиғган нарсаларидир. Яъни куфр сўзлари, ҳақорат, сўкиниш, ғийбат, чақимчилик, бўҳтон ва шунга ўхшаш сўзлар сабабли-ку».