الشرح

پیامبر صلی الله علیه وسلم انواع مال و در قیامت جزای کسانی که زکات خود را پرداخت ننموده اند، بیان نمودند، از جمله: اول: طلا و نقره و هر آنچه که در حکم آنهاست از قبیل اموال و کالای تجارتی، و در آن زکات واجب شده باشد ولی زکاتش را ادا ننماید، در روز قیامت طلا و نقره اش به ورق هايی از آتش تبديل می شود و اين ورق ها را در آتش دوزخ داغ می کنند و سپس با آن پهلوها، پيشانی و پُشت آن شخص را داغ می نهند و هر بار که اين ورق ها سرد شود، دوباره داغ می گردد و اين عذاب برای آن شخص در روزی که مقدارش به اندازه ی پنجاه هزار سال است، ادامه دارد تا آن که در ميان بندگان، حُکم می شود و سپس مسيرِ آن فرد به سوی بهشت يا به سوی دوزخ، مشخص می گردد". دوم: "همچنين هر صاحب شتری که حقّ آنها را ادا نکند" پس اگر صاحب شتر از دادن زکاتی که الله بر آن واجب نموده، خودداری کند و نیز از دوشيدنِ آنها در محلّ آبشخور و بخشيدن بخشی از شيرشان به فقيران و رهگذران امتناع کند. "روز قیامت در زمينی هموار و پهناور خوابانيده می شود و شتران او را زيرِ سُم های خود لِه می کنند و با دهان شان گاز می گيرند و هرگاه اولین شتر از روی او عبور کند، شتر آخر بر می گردد، و در طول روز قیامت که مقدار یک روز آن پنجاه هزار سال است چنین عذاب می بیند، تا اینکه الله متعال بین بندگان حکم و قضاوت نماید، و سپس مسيرِ آن فرد به سوی بهشت يا به سوی دوزخ مشخص می گردد. سوم: همين طور هر صاحب گاو و گوسفندی - گوسفند و بز - که زکات فرض شان را ندهد، روز قیامت به تعداد آنها به کثرت آورده می شوند و چیزی از آنها کم نمی شود، در زمينی هموار و پهناور صاحبش خوابانيده می شود، که در میان آنها گوسفند کج شاخ، بدون شاخ و شاخ شکسته نمی باشد، بلکه با کامل ترین شکل اش می باشد، پس با شاخ هایش او را می کوبد و زیر پاهای خود قرار می دهد، و هرگاه اولین گوسفند از روی او عبور کند، گوسفند آخر بر می گردد، و در طول روز قیامت که مقدار یک روز آن پنجاه هزار سال است چنین عذاب می بیند، تا اینکه الله متعال بین بندگان حکم و قضاوت نماید، و سپس مسيرِ آن فرد به سوی بهشت يا به سوی دوزخ مشخص می گردد. چهارم: صاحبان اسپ، و آن سه نوع هست: اول: اسپی است که شخص آن را برای تظاهر و فخرفروشی و دشمنی با مسلمانان نگهداری می کند. دوم: اسپی که برای صاحبش پوشش است، و آن را برای جهاد در راه الله متعال وقف نموده است، سپس با او احسان نموده، علف و سایر لوازم آن را فراهم نماید، از آن جمله به ایجار دادن اسب نر برای نسل گیری می باشد. سوم: اسپی كه برای صاحبش اجر و ثواب دارد، اسپی است که شخص آن را در راهِ الله و برای - جهاد يا - خدمت به مسلمانان، در چراگاهی بزرگ يا کوچک نگهداری می کند؛ چنين اسپی برای صاحبش مايه ی اجر و ثواب است و هرچه از آن چراگاه يا مرغزار بخورد، برای صاحبش به شمار برگ ها يا گياهانی که می خورد، نيکی نوشته می شود و به تعدادِ سرگين ها و ادرارهايش برای صاحبش نيکی ثبت و منظور می گردد. و اگر اسب ریسمانش را پاره کند و از يک يا دو تپه بگذرد، به تعدادِ جای پاها و فضولاتی که برجا می گذارد، به صاحبش اجر و پاداش می رسد؛ و چنانچه از نهری بگذرد و آب بخورد، حتی اگر صاحبش قصد آب دادن آن را نداشته باشد، الله متعال به اندازه ی آبی که اين اسب نوشيده است، برای صاحبش اجر و پاداش منظور می فرمايد. سپس از رسول الله صلی الله علیه وسلم از حُکم الاغ ها پرسیدند که آیا آنها در حکم مانند اسپ هست؟ فرمودند: در اين باره چيزی بر من نازل نشده است" یعنی در این مورد به طور مشخص نصی بر من نازل نشده است؛ اما این آیه ی عام و دربردارنده ی هر خیر و معروفی نازل شده است. "فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ * وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ" [الزلزلة: 7- 8]، هر کس در نگهداری الاغها از روی طاعت عمل کند، ثواب آن را می بیند، و اگر گناهی کند عذاب آن را می بیند، و حکم این شامل همه اعمال می شود.