الشرح

ابوهریره رضی الله عنه خبر می دهد که مردی صحرانشین نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم آمد تا در مورد عملی راهنمایی بخواهد که انجامش او را وارد بهشت می کند. و رسول الله صلی الله علیه وسلم به وی پاسخ می دهد، وارد شدن به بهشت و نجات پیدا کردن از آتش دوزخ، منوط به ادای ارکان اسلام می باشد چنانکه می فرماید: «تَعْبُدُ اللهَ لا تُشْرِكُ بِهِ شَيْئاً» و این معنای شهادت لا اله الا الله می باشد که رکن اول از ارکان اسلام است؛ و به این معناست که معبود بر حقی جز الله نیست و مقتضای آن یکتا و بی همتا دانستن الله متعال در عبادت و شرک نوریدن به او می باشد. «وتُقِيمُ الصَّلاَةَ» یعنی نمازهای پنجگانه ای که الله متعال آنها را فرض نموده و در هر شبانه روز بر بندگانش واجب کرده، خوانده شود که البته نماز جمعه را هم شامل می شود. «وتُؤتِي الزَّكَاةَ المَفْرُوضَةَ» یعنی زکات شرعی که الله متعال فرض نموده، به مستحق آن پرداخته شود. «وَتَصُومُ رَمَضَانَ» یعنی و از روزه ی رمضان در وقت خودش مراقبت شود. اما اینکه آن مرد گفت: «سوگند به ذاتی که جانم در دست اوست، بر اين موارد نمی افزايم». یعنی بر عمل فرضی که از تو شنیدم طاعتی نمی افزایم. و در روایت مسلم علاوه بر این آمده است: «وَلاَ أَنْقُصُ مِنْهُ»: «و از آن چیزی نمی کاهم». زمانی که آن مرد بازمی گردد، رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: «مَنْ سَرَّهُ أنْ يَنْظُرَ إِلَى رَجُلٍ مِنْ أهْلِ الجَنَّةِ فَلْيَنْظُرْ إِلَى هَذَا»: «هرکه دوست دارد به مردی از اهل بهشت بنگرد، به اين شخص نگاه کند». یعنی باید به این صحرانشین نگاه کند که اگر بر انجام آنچه او را امر نمودم، مداومت و پایبندی داشته باشد، از بهشتیان است. چنانکه در حدیث ابوایوب رضی الله عنه در صحیح مسلم آمده است: «إِنْ تَمَسَّكَ بِمَا أُمِرَ بِهِ دَخَلَ الْجَنَّةَ»: «اگر به آنچه دستور داده شد عمل کند، وارد بهشت می شود». اما در این حدیث، حج بیت الله الحرام ذکر نشده است با اینکه رکن پنجم از ارکان اسلام می باشد؛ چه بسا این روایت قبل از فرض شدن حج بیان شده است. به هر حال حدیث مذکور بر این مساله دلالت می کند که هرکس آنچه را الله متعال بر او فرض نموده، مانند نمازهای پنجگانه و روزه ی رمضان و پرداخت زکات، ادا نماید و از امور حرام دوری کند، استحقاق ورود به بهشت و نجات از دوزخ را می یابد.