الشرح

حدیث عُمارة رضی الله عنه به این معناست که اگر کسی قبل از طلوع خورشید و قبل از غروب آن نماز بخواند، یعنی نماز صبح و عصر را بخواند و بر ادای آنها پایبند باشد، هرگز برای عذاب دیدن یا برای همیشه، وارد دوزخ نمی شود؛ چون نماز صبح در وقت خواب و لذت آن است و نماز عصر به هنگام رسیدگی به کارهای روزانه و تجارت و آماده کردن مایحتاج زندگی می باشد. لذا نماز خواندن در این دو وقت، دلیل بر دوری از تنبلی و دوست داشتن عبادت می باشد. و این خود سبب خواندن سایر نمازهای پنجگانه می شود؛ و اگر کسی بر این دو نماز مراقبت داشته باشد، بر سایر نمازها مراقبت بیشتری خواهد داشت؛ و کسی که چنین باشد، از گناه کبیره و صغیره دوری نموده و مرتکب آنها نمی شود و اگر مرتکب گناهی هم شود، از آن توبه می کند؛ و گناهان صغیره ای هم که از وی سر زند، به خاطر مواظبت بر نماز بخشیده می شوند؛ در چنین وضعیتی است که وارد دوزخ نمی شود. و از جریر بن عبدالله بجلی رضی الله عنه روایت است که به همراه عده ای از صحابه با رسول الله صلی الله علیه وسلم بوده که ایشان به ماه شب چهارده نگاه می کند و می فرماید: «همان گونه که اين ماه را می بينيد، پروردگارتان را نيز خواهيد ديد» یعنی مومنان در روز قیامت و در بهشت پروردگارشان را می بینند چنانکه ماه شب چهارده را می بینند. و به این معنا نیست که الله متعال مثل و مانند ماه است؛ چون چیزی مثل و مانند الله نیست؛ بلکه الله متعال بزرگ تر و برتر از این است که مثل و مانندی داشته باشد. بلکه این بخش از روایت بیانگر شباهت دیدن به دیدن می باشد؛ یعنی چنانکه ماه شب چهارده را به صورت حقیقی و بدون هیچ مزاحمتی می بینیم، پروردگارمان را به صورت حقیقی و با چشم و بدون هیچ مزاحمتی می بینیم. باید متوجه بود که بهترین و لذت بخش ترین و گواراترین نعمت بهشتی برای بهشتیان نگاه کردن به الله متعال است که چیزی با آن برابری نمی کند. رسول الله صلی الله علیه وسلم پس از ذکر این مساله که پروردگارمان را چنان می بینیم که ماه شب چهارده را می بینیم، می فرماید: «پس تا می توانيد سعی کنيد که نمازِ پيش از طلوع خورشيد (نماز صبح) و نماز پيش از غروبِ آن (نمازعصر) را از دست ندهيد». و منظور از اینکه می فرماید: «فَإنِ اسْتَطَعْتُمْ أنْ لا تُغْلَبُوا عَلَى صَلاَةٍ» این است که تا می توانید آنها را کامل بخوانید؛ و اگر توانستید این دو نماز را با جماعت بخوانید. روایت مذکور دلیلی بر این است که مراقبت از نمازهای صبح و عصر، از اسباب نگریستن به الله متعال می باشد.