الشرح

ਨਬੀ ਕਰੀਮ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਨੇ ਫ਼ਤਹ ਮੱਕਾ ਦੇ ਦਿਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਿਤਾਬ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਫਰਮਾਇਆ: "ਏ ਲੋਕੋ! ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਜਾਹਿਲੀਅਤ ਦੇ ਦੌਰ ਦਾ ਘਮੰਡ, ਉਸ ਦੀ ਅਣਮਿਥਿਆ ਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਪੂਰਖਿਆਂ 'ਤੇ ਮਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਲੋਕ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਹੀ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਹਨ:" ਯਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਮੁੱਮਿਨ (ਈਮਾਨ ਵਾਲਾ) ਹੋਵੇ ਜੋ ਨੇਕ, ਪਰਹੇਜ਼ਗਾਰ, ਆਜਿਜ਼ ਅਤੇ ਅੱਲਾਹ ਅਜ਼ਜ਼ਾ ਵਜੱਲ ਦੀ ਇਬਾਦਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੋਵੇ — ਤਾਂ ਇਹ ਵਿਅਕਤੀ ਅੱਲਾਹ ਨਜ਼ਦੀਕ ਮੁਕੱਰਮ ਹੈ, ਚਾਹੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਕੋਲ ਕੋਈ ਖ਼ਾਸ ਖ਼ਾਨਦਾਨੀ ਰੁਤਬਾ ਜਾਂ ਨਸਬ (ਵੰਸ਼ਾਵਲੀ) ਨਾ ਹੋਵੇ। ਯਾ ਫਿਰ ਕੋਈ ਕਾਫ਼ਿਰ, ਫਾਜਿਰ (ਬਦਅਮਲ), ਅਤੇ ਬਦਨਸੀਬ ਹੋਵੇ — ਤਾਂ ਇਹ ਵਿਅਕਤੀ ਅੱਲਾਹ ਨਜ਼ਦੀਕ ਨਿਕੰਮਾ ਅਤੇ ਰੁਸਵਾ ਹੈ, ਉਸਦੀ ਕੋਈ ਕੀਮਤ ਨਹੀਂ, ਭਾਵੇਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਉਹ ਉੱਚੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਤੋਂ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਉਸਦੇ ਕੋਲ ਦੌਲਤ ਤੇ ਹਕੂਮਤ ਹੋਵੇ। ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਆਦਮ ਦੀ ਔਲਾਦ ਹਨ, ਅਤੇ ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਆਦਮ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਲਈ ਜਿਸਦਾ ਅਸਲ ਮਿੱਟੀ ਤੋਂ ਹੈ, ਉਸ ਲਈ ਇਹ ਜ਼ੇਬ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ ਕਿ ਉਹ ਘਮੰਡ ਕਰੇ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਉੱਤੇ ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰੇ। ਇਸ ਦੀ ਤਸਦੀਕ ਅੱਲਾਹ ਅਜ਼ਜ਼ਾ ਵਜੱਲ ਦੇ ਇਰਸ਼ਾਦ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ: **{ਏ ਲੋਕੋ! ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਕ ਮਰਦ ਅਤੇ ਇਕ ਔਰਤ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੌਮਾਂ ਅਤੇ ਕਬੀਲੇ ਬਣਾਇਆ ਤਾਂ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਸਕੋ। ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੱਲਾਹ ਨਜ਼ਦੀਕ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਇਜ਼ਤਦਾਰ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ ਪਰਹੇਜ਼ਗਾਰ ਹੈ। ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੱਲਾਹ ਸਭ ਕੁਝ ਜਾਣਨ ਵਾਲਾ, ਖ਼ਬਰ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਹੈ}** (ਸੂਰਹ ਹੁਜੁਰਾਤ: 13)।