الشرح

پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ از برخی اموری که به جدایی و دشمنی بین مسلمانان می‌انجامد نهی می‌کند و نسبت به آن هشدار می‌دهد. از جمله: «گمان» و آن تهمتی است که بدون دلیل در دل می‌افتد؛ و رسول خدا بیان داشته‌اند که گمان از دروغ‌ترین سخنان است. و از «تَحَسُّس» یعنی جستجوی پوشیده‌ها و اسرار و معایب مردم با چشم و گوش. و از «تَجَسُّس» یعنی جستجوی امور پوشیده؛ این کلمه بیشتر دربارهٔ جستجویی که به هدف بد باشد به کار می‌رود. و از «حسد» یعنی بد دانستن برخورداری دیگران از نعمت. و از «تَدابُر» (پشت کردن به یکدیگر) به این صورت که از هم روی‌گردانند و به هم سلام نکنند و به دیدار برادر مسلمانش نرود. و از «تباغُض» (کینه ورزیدن به هم) یعنی کراهت و نفرت از هم، مانند آزار رساندن به دیگران و رو ترش کردن و بد رفتاری با هم. سپس رسول خدا سخنی جامع و مختصر و مفید می‌فرماید که به وسیله‌ی آن، رابطهٔ مسلمانان با یکدیگر اصلاح می‌شود: «بندگان الله، برادران یکدیگر باشید». برادری، رابطه‌ای است که با وجود آن روابط میان مردم پیوسته می‌ماند و محبت و الفت میان آنها بیشتر می‌شود.