الشرح

در این حدیث رسول الله صلی الله علیه وسلم از سوگند خوردن به «الطَّواغِي» نهی می کند و آن عبارت است از بت هایی که در جاهلیت عبادت می شدند. «الطَّواغِي» نامیده شدند چون سبب طغیان و کفر عابدان خود می شدند؛ و طغیان به معنای از حد گذشتن می باشد. چنانکه الله متعال می فرماید: «لَمَّا طَغَى الْمَاء حَمَلْنَاكُمْ فِي الْجَارِيَةِ» [حاقة: 11] «هنگامی که آب طغیان کرد، ما شما را در کشتی سوار کردیم». یعنی زمانی که آب از حد گذشت. عرب در جاهلیت به معبودان و پدران شان سوگند یاد می کردند، بنابراین از این کار نهی شدند. چنانکه در این حدیث آمده است. و در سنن ابوداود و منابع دیگر از ابوهریره رضی الله عنه روایت شده که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «لَا تَحْلِفُوا بِآبَائِكُمْ، وَلَا بِأُمَّهَاتِكُمْ، وَلَا بِالْأَنْدَادِ»: «به پدران تان و به مادران تان و به انداد سوگند یاد نکنید». و «النِّد» به معنای مثل و مانند است؛ و در اینجا به معنای بت های شان می باشد که آنها را مثل و مانند الله متعال می دانستند و عبادت شان کرده و به آنها سوگند یاد می کردند و می گفتند: «سوگند به لات، سوگند به عزی». و در صحیحین از عبدالله بن عمر رضی الله عنهما روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «أَلاَ، إِنَّ اللَّهَ يَنْهَاكُمْ أَنْ تَحْلِفُوا بِآبَائِكُمْ، فَمَنْ كَانَ حَالِفًا فَلْيَحْلِفْ بِاللَّهِ، أو ليَصْمُتْ»: «آگاه باشيد و بدانيد که الله شما را از سوگند خوردن به پدران تان نهی می کند؛ پس هرکس سوگند ياد می کند بايد به الله سوگند ياد کند وگرنه بايد سکوت اختيار کند». و اینکه می فرماید: «وَلا بِآبَائِكُمْ» یعنی نه به پدران تان و نه به برادران تان و نه به اجدادتان و نه به بزرگان و رهبران تان سوگند یاد نکنید. و به طور مشخص از پدران یاد شده، چون سوگند خوردن به پدران در بین آنها مرسوم بوده و رواج داشته است. «فَمَنْ كَانَ حَالِفًا فَلْيَحْلِفْ بِاللَّهِ، أو ليَصْمُتْ» یعنی یا باید به الله سوگند یاد شود یا اینکه اصلا سوگند خورده نشود؛ و نباید به غیرالله سوگند یاد شود. علما رحمهم الله می گویند: حکمت نهی از سوگند خوردن به غیر الله، این است که سوگند خوردن با تعظیم کسی همراه است که به او سوگند خورده می شود و حقیقت عظمت و بزرگی مختص الله متعال است و نباید غیر او مانند او شمرده شود.