از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که می‌فرمود: «قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى: يَا ابْنَ آدَمَ إِنَّكَ مَا دَعَوْتَنِي وَرَجَوْتَنِي غَفَرْتُ لَكَ عَلَى…

از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که می‌فرمود: «قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى: يَا ابْنَ آدَمَ إِنَّكَ مَا دَعَوْتَنِي وَرَجَوْتَنِي غَفَرْتُ لَكَ عَلَى مَا كَانَ فِيكَ وَلاَ أُبَالِي، يَا ابْنَ آدَمَ لَوْ بَلَغَتْ ذُنُوبُكَ عَنَانَ السَّمَاءِ ثُمَّ اسْتَغْفَرْتَنِي غَفَرْتُ لَكَ، وَلاَ أُبَالِي، يَا ابْنَ آدَمَ إِنَّكَ لَوْ أَتَيْتَنِي بِقُرَابِ الأَرْضِ خَطَايَا ثُمَّ لَقِيتَنِي لاَ تُشْرِكُ بِي شَيْئًا لأَتَيْتُكَ بِقُرَابِهَا مَغْفِرَةً»: «الله تبارک و تعالی می‌فرماید: ای فرزند آدم، تا وقتی که مرا بخوانی و به من اميدوار باشی، همهٔ گناهانی که از تو صادر شد می‌بخشم و [به گناهانت] اهميت نمی‌دهم

از اَنَس بن مالک ـ رضی الله عنه ـ روایت است که گفت: از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که می‌فرمود: «قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى: يَا ابْنَ آدَمَ إِنَّكَ مَا دَعَوْتَنِي وَرَجَوْتَنِي غَفَرْتُ لَكَ عَلَى مَا كَانَ فِيكَ وَلاَ أُبَالِي، يَا ابْنَ آدَمَ لَوْ بَلَغَتْ ذُنُوبُكَ عَنَانَ السَّمَاءِ ثُمَّ اسْتَغْفَرْتَنِي غَفَرْتُ لَكَ، وَلاَ أُبَالِي، يَا ابْنَ آدَمَ إِنَّكَ لَوْ أَتَيْتَنِي بِقُرَابِ الأَرْضِ خَطَايَا ثُمَّ لَقِيتَنِي لاَ تُشْرِكُ بِي شَيْئًا لأَتَيْتُكَ بِقُرَابِهَا مَغْفِرَةً»: «الله تبارک و تعالی می‌فرماید: ای فرزند آدم، تا وقتی که مرا بخوانی و به من اميدوار باشی، همهٔ گناهانی که از تو صادر شد می‌بخشم و [به گناهانت] اهميت نمی‌دهم. ای آدمیزاد! اگر گناهانت [به اندازه‌ای بزرگ و زياد باشد که] به ابرهای آسمان برسد و سپس از من آمرزش بخواهی، تو را می‌بخشم و [به گناهانت] توجه نمی‌کنم. ای فرزند آدم! اگر درحالی به سوی من بيايی و با من ملاقات کنی که به پُریِ زمين گناه کرده‌ای، ولی هيچ چيز و هيچکس را شريکم نساخته باشی، من با همين اندازه مغفرت و آمرزش نزد تو خواهم آمد».

[حسن است] [به روایت ترمذی]

الشرح

پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ خبر داده‌اند که الله تبارک وتعالی در حدیث قدسی می‌فرماید: ای فرزند آدم، تا وقتی که مرا به دعا می‌خوانی و به رحمتم امیدواری و نومید نشده‌ای، گناهت را می‌پوشانم و آن را پاک می‌کنم و به آن اهمیت نمی‌دهم، اگرچه آن گناه و نافرمانی از کبائر باشد. ای آدمیزاد، اگر گناهانت چنان زیاد باشد که میان آسمان و زمین را پر کند و همهٔ نواحی آن را در برگیرد و سپس از من آمرزش بخواهی، همهٔ آنها را پاک می‌کنم و می‌بخشم و به زیاد بودنش اهمیت نمی‌دهم. ای فرزند آدم، اگر پس از مرگ با گناهان و نافرمانی‌هایی به پری زمین درحالی نزد من بیایی که موحد بوده‌ای و به من شریکی نیاورده‌ای، در برابر این گناهان و نافرمانی‌ها به پری زمین مغفرت خواهم آورد؛ زیرا مغفرت من گسترده است و همهٔ گناهان را - به جز شرک - می‌آمرزم.

فوائد الحديث

وسعت رحمت الله تعالی و گستردگی مغفرت و فضل او.

فضیلت توحید و اینکه الله تعالی گناهان و نافرمانی‌های موحدان را می‌بخشد.

خطر شرک و اینکه الله مشرکان را نمی‌آمرزد.

ابن رجب می‌گوید: «این حدیث سه سبب مغفرت گناهان را در خود دارد: نخست: دعا به همراه امید. دوم: استغفار و درخواست توبه. سوم: مردن بر توحید.

این حدیث را پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ از پروردگارش روایت کرده و آن را حدیث قدسی یا حدیث الهی گویند و حدیثی است که لفظ و معنایش از سوی الله است، اما ویژگی‌های قرآن را که خاص قرآن است ندارد از جمله اینکه خواندن لفظش [مانند قرآن] عبادت نیست و برای خواندنش طهارت لازم نیست و همانند قرآن دیگران را برای آوردن همانند آن به چالش نخوانده و اعجازی مانند قرآن ندارد و دیگر موارد.

گناهان بر سه نوع هستند: شرک ورزیدن به الله. این گناه را الله عزوجل نمی‌بخشد. الله عزوجل می‌فرماید: {إِنَّهُ مَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَيْهِ الْجَنَّةَ} [المائدة: ۷۲] (همانا کسی که به الله شرک می‌ورزد، الله بهشت را بر او حرام ساخته است). دوم: ظلم بنده در حق خودش در اموری که بین او و پروردگارش است با ارتکاب گناهان. الله عزوجل این گناهان را می‌آمرزد و اگر بخواهد از آن درمی‌گذرد. سوم: گناهانی که الله عزوجل چیزی از آنها را رها نمی‌کند و عبارتند از ظلم بندگان در حق یکدیگر که باید قصاص انجام شود.

التصنيفات

توحيد اسماء و صفات, توبه