الشرح

عا همان عبادت است؛ بیانگر این مهم است که دعا و خواندن الله متعال اصل و اساس عبادتی است که بندگان به وسیله ی آن الله متعال را عبادت می کنند؛ چون هرگاه امید انسان از غیر الله قطع شود، اظهار عجز و ناتوانی کرده و با دعا تنها متوجه پروردگارش می شود و قلب وی به هیچکس و چیز دیگری توجه ندارد؛ و به این ترتیب به کمال الله تعالی اعتراف نموده و او را اجابت کننده می داند و اقرار می کند که الله متعال شنوا و نزدیک است و بر هر امری توانا؛ و همین است حقیقت عبادت و خلاصه ی توحید. اما اینکه می فرماید: «الدُّعَاءُ مُخُّ العِبَادَةِ» به این معناست که دعا اصل عبادت و روح آن است که عبادت جز با آن معنایی ندارد؛ چنانکه انسان بدون مغز هیچ کارایی ندارد.