((باشی ڕه‌وشتێ جوانه‌، خرابی ژی ئه‌و تشته‌ یێ د سینگێ ته‌دا بهێت و بچیت و ته‌ پێ نه‌خۆش بیت خه‌لك پێ ئاگه‌هدار بن

((باشی ڕه‌وشتێ جوانه‌، خرابی ژی ئه‌و تشته‌ یێ د سینگێ ته‌دا بهێت و بچیت و ته‌ پێ نه‌خۆش بیت خه‌لك پێ ئاگه‌هدار بن

ژ نه‌وواسێ كوڕێ سه‌معانێ ئه‌نصاڕی (خودێ ژێ ڕازی بیت) گۆت: من ده‌رباره‌ی باشی و خرابییێ پرسیار ژ پێغه‌مبه‌رێ خودێ (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) كر، ئینا گۆت: ((باشی ڕه‌وشتێ جوانه‌، خرابی ژی ئه‌و تشته‌ یێ د سینگێ ته‌دا بهێت و بچیت و ته‌ پێ نه‌خۆش بیت خه‌لك پێ ئاگه‌هدار بن)).

[صحيح] [رواه مسلم]

الشرح

ده‌رباره‌ی باشی و گونه‌هێ پرسیار ژ پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) هاته‌ كرن، وی گۆت: مه‌زنترین خه‌سله‌تێن باشییێ ڕه‌وشتێ جوانه‌ د گه‌ل خودێ ب ته‌قوا و ترسا ژ وی و د گه‌ل خه‌لكی ب خۆلبه‌رگرتن و هه‌داركێشانا ل سه‌ر نه‌خۆشییا ژ وان دهێت و كێم تووڕه‌بوونێ و ڤه‌كرنا ناڤچاڤان و گڕنژین و ئاخڤتنا جوان و گه‌هاندنا په‌یوه‌ندییێن مرۆڤاینییێ و گوهدان و باشی و چاكی و ژیانكرن ب ڕه‌نگه‌كێ جوان د گه‌ل كه‌سوكاران. به‌لێ گونه‌ھ ئه‌وه‌ یا ناخێ مرۆڤی یێ پێ ڕحه‌ت و ته‌نا نه‌بیت ژ تشتێن جهێ گومانێ و سینگێ مرۆڤی پێ به‌رفره‌ھ نه‌بیت، گومان و دوودلییه‌ك ژی ژ به‌ر وی تشتی د دلیدا په‌یدا ببیت، و ترسه‌ك ل ده‌ڤ مرۆڤی هه‌بیت كو ئه‌و تشت گونه‌هه‌ و نه‌یێ دروسته‌، و مرۆڤی نه‌ڤێت وی تشتی ل ده‌ڤ خه‌لكێ باش و ته‌مام و نموونه‌ بكه‌ت و بۆ وان ئاشكه‌را بكه‌ت، ژ به‌ر كو تشته‌كێ كرێته‌، ئه‌ڤه‌ ژی چونكی نه‌فس ب ته‌بیعه‌تێ خۆ حه‌ز دكه‌ت خه‌لك تشتێن باش ل ده‌ڤ مرۆڤی ببینیت، له‌وا ئه‌گه‌ر نه‌ڤیا و حه‌ز نه‌كر خه‌لك هنده‌ك كارێن مرۆڤی ببینن و بزانن؛ هنگی ئه‌ڤ كاره‌ گونه‌هه‌ و چ خێر تێدا نینه‌.

فوائد الحديث

هاندان ل سه‌ر ڕه‌وشتێن جوان و تازه‌، چونكی ڕه‌وشتێ جوان ژ مه‌زنترین خه‌سله‌تێن باشییێیه‌.

حه‌قی و نه‌حه‌قی ل ده‌ڤ مرۆڤێ باوه‌ردار لێك ئالۆز نابن، به‌لكی مرۆڤێ باوه‌ردار ب وێ ڕوناهییا د دلێ ویدا هه‌ی حه‌قییێ دنیاسیت و دزانیت حه‌قییه‌ و ژ نه‌حه‌قییێ دڕه‌ڤیت و كه‌ربێن وی ژێ ڤه‌دبن.

ژ نیشانێن گونه‌هێ؛ دوودلی و تێكچوونا دلییه‌ و نه‌ڤیانه‌ كو خه‌لك بزانن و ب سه‌ر هه‌لبن.

سندی دبێژیت: ئه‌ڤه‌ ده‌رباره‌ی وان تشتانه‌ یێن جهێ گومانێ كو خه‌لك نزانیت یا دروست تێدا كیژكه‌، ئه‌گه‌ر نه‌؛ تشتێ شه‌ریعه‌تی فه‌رمان ب كرنا وی كری، ئه‌گه‌ر چ به‌لگه‌ نه‌بن كو دژی ڤێ چه‌ندێ بن؛ ژ تشتێن باشه‌، و تشتێ شه‌ریعه‌تی پاشڤه‌برن ژێ كری ژ گونه‌هێیه‌ و پێدڤی ناكه‌ت بۆ ڤێ چه‌ندێ مرۆڤ پرسیارا دلێ خۆ بكه‌ت و خۆ ژێ پشتڕاست و ته‌نا بكه‌ت.

ئه‌و كه‌سێن د فه‌رمووده‌یێدا ئاخڤتن بۆ هاتییه‌ ئارسته‌كرن ژی خودانێن خورستییا (فیتره‌تا) ساخله‌من، نه‌ خودانێن دلێن به‌روڤاژی یێن كو چ خێر و باشییان ب باشی نابینن و چ خرابییان ژی ب خرابی نابینن، ئه‌و نه‌بیت یا د گه‌ل حه‌زێن وان دگونجیت.

طه‌ییبی دبێژیت: هاتییه‌ گۆتن كو په‌یڤا (البر) د فه‌رمووده‌یێدا ب چه‌ندین ڕامانان هاتییه‌ ڕاڤه‌كرن، ڤێجا ل جهه‌كی ب وێ ڕامانێ هاتییه‌ ڕاڤه‌كرن كو ئه‌و تشته‌ یێ نه‌فس پێ ڕحه‌ت دبیت و دل پێ ئارام دبیت، ل جهه‌كێ دی ب باوه‌رییێ هاتییه‌ ڕاڤه‌كرن، ل جهه‌كی ژی ب وی تشتێ ته‌ نێزیكی خودێ دكه‌ت، ل ڤێرێ ژی ب ڕه‌وشتێ جوان هاتییه‌ ڕاڤه‌كرن، ڕه‌وشتێ جوان و تازه‌ ژی هاتییه‌ ڕاڤه‌كرن بـ: خۆلبه‌رگرتن و هه‌داركێشانا ل سه‌ر نه‌خۆشییێ و كێم تووڕه‌بوونێ و ڤه‌كرنا ناڤچاڤان و گڕنژینێ و ئاخڤتنا خۆش و جوان، هه‌می ژی د ڕامانێدا نێزیكی ئێكن.