((ئه‌و تشتێ من بۆ هه‌وه‌ نه‌گۆت بهێلن و پرسیار نه‌كه‌ن و گه‌له‌ك ل دویڤ نه‌چن، چونکی ب ڕاستی یێن به‌ری هه‌وه‌ ژ ناڤچوون ژ به‌ر پرسیارێن وان و جودابوون و…

((ئه‌و تشتێ من بۆ هه‌وه‌ نه‌گۆت بهێلن و پرسیار نه‌كه‌ن و گه‌له‌ك ل دویڤ نه‌چن، چونکی ب ڕاستی یێن به‌ری هه‌وه‌ ژ ناڤچوون ژ به‌ر پرسیارێن وان و جودابوون و ڤێكنه‌كرنا وان د گه‌ل پێغه‌مبه‌رێن خۆ

ژ ئه‌بو هوره‌یره‌ی (خودێ ژێ ڕازی بیت) ژ پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) گۆت: ((ئه‌و تشتێ من بۆ هه‌وه‌ نه‌گۆت بهێلن و پرسیار نه‌كه‌ن و گه‌له‌ك ل دویڤ نه‌چن، چونکی ب ڕاستی یێن به‌ری هه‌وه‌ ژ ناڤچوون ژ به‌ر پرسیارێن وان و جودابوون و ڤێكنه‌كرنا وان د گه‌ل پێغه‌مبه‌رێن خۆ، ڤێجا ئه‌گه‌ر من هوین ژ تشته‌کی دانه‌ پاش؛ هنگی هوین خۆ ژێ بده‌نه‌ پاش و خۆ ژێ بپارێزن، و ئه‌گه‌ر من فه‌رمان ب تشته‌کی ل هه‌وه‌ كر، هوین وی تشتی بكه‌ن هندی د شیانێن هه‌وەدا‌ هه‌ی)).

[صحيح] [متفق عليه]

الشرح

پێغه‌مبه‌رێ خودێ (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) به‌حسێ وێ چه‌ندێ کر کو حوکمێن شه‌رعی سێ جۆرن: یێن به‌حس ژێ نه‌هاتییه‌ کرن و بێده‌نگبوون ل سه‌ر هاتییه‌ هه‌لبژارتن، ئه‌وێن پاشڤه‌برن ژێ هاتییه‌ كرن، ئه‌وێن فه‌رمان پێ هاتییه‌ كرن. ئێك: ئه‌وه‌ یێ شه‌ریعه‌تی به‌حس ژێ نه‌کری، چونکی چ حوکم بۆ نینه‌ و بناخه‌ د تشتاندا‌ ئه‌ڤه‌یه‌ كو ئه‌و تشت واجب نینه‌؛ ڤێجا هندیكه‌ ل سه‌رده‌مێ پێغه‌مبه‌رییه‌ (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن)؛ چێنابیت پرسیارا تشته‌كی ژ وی بهێته‌ كرن كو چێنه‌ببیت، ئه‌ڤه‌ ژی ژ ترسێن هندێ كو وه‌حییه‌ك ل دۆر وێ چه‌ندێ بهێته‌ خوار و وی تشتی واجب یان حه‌رام بكه‌ت، ڤێجا خودێ ئه‌و تشت یێ هێلای و به‌حس نه‌كرییه‌ وه‌ك دلۆڤانییه‌ك ب عه‌بدێن خۆ، به‌لێ پشتی مرنا پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن)، ئه‌گه‌ر پرسیار ب مه‌ره‌ما زانینا حوكمی یان فێربوونا تشته‌كی بیت كو مرۆڤ بۆ دینێ خۆ پێدڤی دبیتێ؛ هنگی ئه‌ڤ پرسیاره‌ یا دروسته‌، به‌لكی فه‌رمان پێ هاتییه‌ كرن، به‌لێ ئه‌گه‌ر پرسیار ژ بابه‌تێ ڕكداری و ل به‌ر خۆ زه‌حمه‌تكرنێ بیت؛ ئاها ئه‌ڤه‌ ئه‌وه‌ یا ڤێ فه‌رمووده‌یێ به‌حسكری و دیار كری كو بلا ئه‌ڤ جۆرێ پرسیاران نه‌هێته‌ كرن، چونكی دبیت ئه‌ڤه‌ سه‌ربكێشیت بۆ ڕه‌وشه‌كا وه‌كی وێ یا ب سه‌ر به‌نو ئیسرائیلییاندا هاتی، ده‌مێ خودێ فه‌رمان ل وان كری ئه‌و چێله‌كێ سه‌رژێكه‌ن، ڤێجا ئه‌گه‌ر وان ل ده‌ستپێكێ چ جۆرێ چێلێ سه‌رژێكربا؛ هنگی دا ژێ هێته‌ قه‌بویلكرن و دا هێته‌ هژمارتن جێبه‌جێكرن بۆ فه‌رمانا خودێ، به‌لێ وان بابه‌ت ل سه‌ر خۆ گران كر، ئینا خودێ ژی بابه‌ت ل سه‌ر وان گران كر. دوو: ئه‌و تشتێن پاشڤه‌برن ژێ هاتییه‌ كرن، كو ئه‌و ژی: ئه‌و تشتن یێن مرۆڤ ژ به‌ر هێلان و نه‌كرنا وان خودان خێر دبيت و ژ به‌ر كرن و ئه‌نجامدانا وان دهێتە سزادان، ڤێجا دڤێت ب ئێكجاری بهێنه‌ هێلان. سێ: ئه‌و تشتێن فه‌رمان پێ هاتییه‌ كرن، كو ئه‌و ژی: ئه‌و تشتن یێن مرۆڤ ژ به‌ر كرنا وان دهێتە خەلاتکرن و ژ به‌ر هێلان و نه‌كرنا وان دهێتە جزادان، ڤێجا دڤێت مرۆڤ ل دویڤ شیانێن خۆ به‌ره‌ڤ وێڤه‌ بهێت و ئه‌نجام بده‌ت.

فوائد الحديث

پێدڤییه‌ مرۆڤ خۆ‌ ب تشتێ گرنگتر و پێدڤیترڤه‌ مژویل بکه‌ت و تشتێ نه‌یێ پێدڤی بۆ وی ده‌می بهێلێت و خۆ‌ ب پرسیارکرنا تشته‌كیڤه‌‌ مژویل نه‌که‌ت كو په‌یدا نه‌بوویه‌ و نه‌هاتییه‌ جھ.

حه‌رامكرنا پرسیاركرنه‌كێ كو دبیت سه‌ربكێشیت بۆ ئالۆزبوونا بابه‌تان و سه‌ربكێشیت بۆ ڤه‌كرنا ده‌رگه‌هێ گومانان یێن كو دبنه‌ ئه‌گه‌رێ په‌یدابوونا گه‌له‌ك ڤێكنه‌كرن و جۆدابوونان.

فه‌رمان هاتییه‌ كرن تشتێ پاشڤه‌برن ژێ هاتییه‌ كرن ب ته‌مامی بهێته‌ هێلان، ئه‌ڤه‌ ژی چونكی چ زه‌حمه‌ت د هێلانا واندا نینه‌، ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ ژی پاشڤه‌برن ژ هه‌مییێ هاته‌ كرن.

فه‌رمان هاتییه‌ كرن كو تشتێ فه‌رمان پێ هاتییه‌ كرن ل دویڤ شیانان بهێته‌ ئه‌نجامدان، ئه‌ڤه‌ ژی چونكی دبیت هنده‌ك زه‌حمه‌ت و نه‌خۆشی د كرنا كارێ فه‌رمان پێ هاتییه‌ كرندا هه‌بیت، ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ ژی فه‌رمان ب هندێ كرن كو ل دویڤ شیانان ئه‌ڤ فه‌رمانه‌ بهێته‌ جێبه‌جێكرن.

پاشڤه‌برن ژ گه‌له‌ك پرسیاركرنێ، زانایان پرسیار دابه‌شكرینه‌ سه‌ر دوو پشكان، پشكا ئێكێ: ئه‌و پرسیارێن ب مه‌ره‌ما فێربوون و زانینا تشته‌كی بن كو مرۆڤ بۆ دینێ خۆ پێدڤی دبیتێ، ئه‌ڤا هه‌نێ فه‌رمان پێ هاتییه‌ كرن و پرسیارێن صه‌حابییان ژی هه‌ر ژ ڤی جۆری بوون، پشكا دووێ: ئه‌و پرسیارێن ب مه‌ره‌ما ڕكداری و خۆزه‌حمه‌تدانێ دهێنه‌ كرن، ئاها ئه‌ڤه‌ ئه‌و جۆره‌ یێ پاشڤه‌برن ژێ هاتییه‌ كرن.

ئه‌ڤ ئوممه‌ته‌ ژ سه‌رپێچیكرنا پێغه‌مبه‌رێ خۆ هاتییه‌ پاشڤه‌برن، هه‌روه‌كی چاوا ئه‌ڤ چه‌نده‌ د ناڤ ئوممه‌تێن به‌رێدا چێبوو.

گه‌له‌ك پرسیاركرن د وی تشتیدا یێ چ پێدڤی پێ نه‌بیت و جودابوون د گه‌ل پێغه‌مبه‌ران ئه‌گه‌رێ تێچوونێنه‌، ب تایبه‌تی ژی د وان تشتاندا یێن شیانێن گه‌هشتنا وان نینن، وه‌كی: بابه‌تێن غه‌یبی یێن ژ خودێ پێڤه‌تر كه‌سه‌ك نزانیت و ڕه‌وش و كاودانێن ڕۆژا قیامه‌تێ.

پاشڤه‌برن ژ پرسیاركرنێ د بابه‌تێن ب زه‌حمه‌ت و ئالوزدا، ئه‌وزاعی دبێژیت: (ئه‌گه‌ر خودێ ڤیا عه‌بدێ خۆ ژ به‌ره‌كه‌تا زانینێ بێبار بكه‌ت؛ دێ ئاخڤتنێن بێمفا و نه‌دروست ئینیته‌ سه‌ر ئه‌زمانێ وی، و ب ڕاستی من دیت ئه‌و جۆرێ مرۆڤان ژ هه‌مییان كێمتر زانین یا ل ده‌ڤ هه‌ی)، ئبن وه‌هب دبێژیت: من گوھ ل مالكی بوو دگۆت: قەڕقەشەکرن د زانینێدا؛ نوور و ڕۆناهییا زانینێ د دلێ مرۆڤیدا ناهێلیت.