“ਫਰਜ਼ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦਿਓ; ਜੋ ਬਚ ਜਾਵੇ, ਉਹ ਸਭ ਤੋਂ ਯੋਗ ਮਰਦ ਨੂੰ ਮਿਲੇਗਾ।”

“ਫਰਜ਼ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦਿਓ; ਜੋ ਬਚ ਜਾਵੇ, ਉਹ ਸਭ ਤੋਂ ਯੋਗ ਮਰਦ ਨੂੰ ਮਿਲੇਗਾ।”

ਹਜ਼ਰਤ ਇਬਨਿ ਅੱਬਾਸ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁਮਾ ਤੋਂ ਰਿਵਾਇਤ ਹੈ ਕਿ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵੱਸੱਲਮ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: “ਫਰਜ਼ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦਿਓ; ਜੋ ਬਚ ਜਾਵੇ, ਉਹ ਸਭ ਤੋਂ ਯੋਗ ਮਰਦ ਨੂੰ ਮਿਲੇਗਾ।”

[صحيح] [متفق عليه]

الشرح

ਨਬੀ ﷺ ਵਿਰਾਸਤ ਵੰਡਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਨਸਾਫ਼ ਨਾਲ ਅਤੇ ਸ਼ਰੀਅਤ ਅਨੁਸਾਰ ਵੰਡਣ। ਫਰਜ਼ਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕੁਰਾਨ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ ਫਰਜ਼ੀ ਰਕਮਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ — ਜਿਵੇਂ ਦੋ-ਤਿਹਾਈ, ਤਿਹਾਈ, ਛੱਛਵਾਂ, ਅੱਧਾ, ਚੌਥਾਈ ਅਤੇ ਅੱਠਵਾਂ ਹਿੱਸਾ। ਜੋ ਬਚਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਉਸ ਮਰਦ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਮਰਦੇ ਹੋਏ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਸਭ ਤੋਂ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ‘ਅਸਬਾ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

فوائد الحديث

ਇਹ ਹਦੀਸ ਵਿਰਾਸਤ ਵੰਡਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਸੂਲ ਹੈ।

ਇਹ ਕਿ ਫਰਜ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਫਰਜ਼ਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕੀਤੀ ਜਾਏ।

ਇਹ ਕਿ ਫਰਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੋ ਬਚਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਅਸਬਾ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।

ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਇਸ ਲਈ, ਕੋਲ ਮੌਜੂਦ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਅਸਬਾ ਨੂੰ ਦੂਰ ਦੇ ਅਸਬਾ (ਜਿਵੇਂ ਚਾਚਾ) ਤੇ ਵਿਰਾਸਤ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ।

ਜੇ ਫਰਜ਼ਾਂ ਵਿਰਾਸਤ ਦਾ ਸਾਰਾ ਹਿੱਸਾ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦੇਣ, ਤਾਂ ਅਸਬਾ ਲਈ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਚਦਾ।

التصنيفات

Agnates