هیچ انسانی ظرفی بدتر از شکم خود را پر نکرده است، برای فرزند آدم، چند لقمه‌ای بس است که کمر او را راست نگاه دارد [و قوای بدنش را حفظ کند]، اما اگر ناچار [به غذا خوردن…

هیچ انسانی ظرفی بدتر از شکم خود را پر نکرده است، برای فرزند آدم، چند لقمه‌ای بس است که کمر او را راست نگاه دارد [و قوای بدنش را حفظ کند]، اما اگر ناچار [به غذا خوردن بیشتر] شد، [نباید شکم را کامل پر کند] پس باید یک‌سوم [آن] برای غذا، یک‌سوم برای نوشیدنی و یک‌سوم برای تنفس [و نفَس کشیدن] باشد

مقداد بن معدیکرب رضی الله عنه روایت می‌کند که گفت: از رسول الله صلی‌الله‌علیه‌ وسلم شنیدم که می‌فرمودند: «هیچ انسانی ظرفی بدتر از شکم خود را پر نکرده است، برای فرزند آدم، چند لقمه‌ای بس است که کمر او را راست نگاه دارد [و قوای بدنش را حفظ کند]، اما اگر ناچار [به غذا خوردن بیشتر] شد، [نباید شکم را کامل پر کند] پس باید یک‌سوم [آن] برای غذا، یک‌سوم برای نوشیدنی و یک‌سوم برای تنفس [و نفَس کشیدن] باشد».

[صحیح] [رواه الإمام أحمد والترمذي والنسائي وابن ماجه]

الشرح

پیامبر گرامی صلی‌الله‌علیه‌وسلم ما را به اصلی از اصول پزشکی رهنمون می‌سازند که همان پیشگیری است؛ راهی که انسان به وسیله آن سلامت خویش را حفظ می‌کند و آن کمخوری است، انسان باید تنها به اندازه‌ای بخورد که گرسنگی‌اش را برطرف کند و او را برای انجام کارهای ضروری توانا سازد، بی‌گمان بدترین ظرفی که پر می‌شود شکم است؛ زیرا پیامدِ پرخوری، بیماری‌های مهلک و بی‌شماری است که به‌صورت زودرس یا دیررس، و درونی یا بیرونی پدیدار می‌گردد. سپس پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم می‌فرمایند: اگر انسان ناچار است سیر بخورد، باید میزان خوراک او یک‌سوم، نوشیدنی یک‌سوم و یک‌سوم دیگر برای تنفس باشد تا دچار تنگی نفس، آسیب و کسالت نشود، و از انجام واجباتی که الله متعال در امر دین و دنیایش بر عهده‌اش نهاده بازنماند.

فوائد الحديث

اجتناب از زياده روى درخوردن و نوشیدن، بنیادی است جامع برای همه اصول پزشکی، چرا که در فراوانی سیری، بیماری‌ها و رنجورهای بی‌شماری نهفته است.

هدف از خوردن، حفظ تندرستی و قوّت است و به واسطه این دو، سلامت زندگی به دست می‌آید.

پر کردن شکم از غذا، هم آسیب‌های بدنی و هم آسیب‌های دینی به دنبال دارد، عمر رضی‌الله‌عنه می‌گوید: «از پر بودن شکم بپرهیزید؛ زیرا بدن را فاسد می‌کند و انسان را از نماز باز می‌دارد».

احکام خوردن: خوردن از نظر حکم شرعی به اقسام تقسیم می‌شود:

واجب: آنچه که زندگی به آن حفظ می‌شود و ترک آن موجب ضرر می‌گردد. جایز: آنچه بیش از اندازه لازم است و از ضرر آن بیمی نباشد.

حرام: آنچه که ضرر آن یقینی است.

مستحب: آنچه که به وسیله آن بر عبادت و اطاعت الله متعال یاری می‌جویند. این احکام در حدیث به صورت خلاصه در سه مرحله بیان شده است: یکم: پر کردن شکم، دوم: چند لقمه که قوای بدن را حفظ کند،

سوم: تقسیم ظرفیت شکم به سه بخش برای غذا، نوشیدنی و نفس، تمام اینها در صورتی است که نوع خوراک، حلال باشد.

این حدیث یکی از قواعد پزشکی است و از آنجا که علم پزشکی بر سه اصل استوار است: حفظ قوا، پرهیز (حمیه) و دفع فضولات (استفراغ)، این حدیث بر دو مورد اول احاطه دارد، همان‌گونه که الله متعال می‌فرمایند: «و بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید که او اسرافکاران را دوست نمی‌دارد» [الأعراف: 31].

این شریعت کامل، مصالح انسان را در دین و دنیای او در بر دارد.

از جملۀ علوم شرعی، اصول پزشکی و انواعی از آن است؛ چنانکه در مورد عسل و سیاه دانه (حبة السوداء) نیز احادیث وارد شده است.

احکام شریعت سرشار از حکمت است و بر دفع مفاسد و جلب مصالح استوار گردیده است.

التصنيفات

مذمت هوس و شهوت ها