لَا تَقُولُوا: مَا شَاءَ اللهُ وَشَاءَ فُلَانٌ، وَلَكِنْ قُولُوا: مَا شَاءَ اللهُ ثُمَّ شَاءَ فُلَانٌ» یعنی: «نگویید آنچه الله و فلانی بخواهند، بلکه بگویید: آنچه…

لَا تَقُولُوا: مَا شَاءَ اللهُ وَشَاءَ فُلَانٌ، وَلَكِنْ قُولُوا: مَا شَاءَ اللهُ ثُمَّ شَاءَ فُلَانٌ» یعنی: «نگویید آنچه الله و فلانی بخواهند، بلکه بگویید: آنچه الله بخواهد، سپس فلانی بخواهد

از حُذَیفه رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «لَا تَقُولُوا: مَا شَاءَ اللهُ وَشَاءَ فُلَانٌ، وَلَكِنْ قُولُوا: مَا شَاءَ اللهُ ثُمَّ شَاءَ فُلَانٌ» یعنی: «نگویید آنچه الله و فلانی بخواهند، بلکه بگویید: آنچه الله بخواهد، سپس فلانی بخواهد».

[صحیح از همه طرق آن] [ابو داود ونسایی در الکبری و احمد روایت کرده]

الشرح

پیامبر صلی الله علیه وسلم از این نهی کرده‌اند که مسلمان در سخنش بگوید: «آنچه الله بخواهد و فلانی بخواهد»، یا آنچه الله و فلانی بخواهند؛ زیرا مشیت و ارادهٔ الله مطلق است و کسی در آن با وی شریک نیست. اما آوردن واو عطف در این جمله این احساس را می‌رساند که کسی با الله شریک است و [در اراده‌شان] با هم یکسان هستند. اما بگوید: آنچه الله بخواهد، سپس فلانی بخواهد. یعنی با گفتن «سپس» به جای «و»، مشیت بنده را تابع مشیت الله کند، زیرا «سپس» نشانگر تعقیب (بعدا آمدن) است.

فوائد الحديث

تحریم گفتن: «آنچه الله و تو بخواهی» و جملاتی شبیه این که در آن عطف به الله با «و» آمده است، زیرا این از شرک الفاظ و اقوال است.

جایز بودن گفتن «آنچه الله، سپس تو بخواهی» و شبیه آن که در آن عطف با «سپس» و «بعد» آمده است زیرا محذور در آن رخ نداده است.

اثبات مشیت برای الله و اثبات مشیت برای بنده، و اینکه مشیت بنده تابع مشیت الله تعالی است.

نهی از شریک ساختن خلق در مشیت الله اگرچه به لفظ باشد.

اگر بنده معتقد باشد که مشیت و ارادهٔ بنده همانند مشیت الله متعال است و در شمول و اطلاق با آن برابر است، یا معتقد باشد که بنده مشیتی مستقل دارد دچار شرک اکبر شده است، اما اگر به پایین‌تر از آن معتقد باشد، دچار شرک اصغر شده است.

التصنيفات

توحید الوهیت