((زیان گه‌هاندن نینه‌ و به‌رسڤدانا زیانێ ب زیان گه‌هاندنێ نینه‌، هه‌ر كه‌سێ زیان گه‌هاند؛ خودێ ژی دێ زیانێ گه‌هینیتێ، و هه‌ر كه‌سێ ته‌نگاڤی ل سه‌ر خه‌لکی…

((زیان گه‌هاندن نینه‌ و به‌رسڤدانا زیانێ ب زیان گه‌هاندنێ نینه‌، هه‌ر كه‌سێ زیان گه‌هاند؛ خودێ ژی دێ زیانێ گه‌هینیتێ، و هه‌ر كه‌سێ ته‌نگاڤی ل سه‌ر خه‌لکی دروستكر و بارێ وان گرانكر؛ خودێ ژی دێ ته‌نگاڤییێ ل سه‌ر وی چێكەت و بارێ وی گران كه‌ت))

ژ ئه‌بو سەعیدێ خودری (خودێ ژێ ڕازی بیت) کو پێغەمبەرێ خودێ (صەلات و سەلامێن خودێ ل سەر بن) گۆت: ((زیان گه‌هاندن نینه‌ و به‌رسڤدانا زیانێ ب زیان گه‌هاندنێ نینه‌، هه‌ر كه‌سێ زیان گه‌هاند؛ خودێ ژی دێ زیانێ گه‌هینیتێ، و هه‌ر كه‌سێ ته‌نگاڤی ل سه‌ر خه‌لکی دروستكر و بارێ وان گرانكر؛ خودێ ژی دێ ته‌نگاڤییێ ل سه‌ر وی چێكەت و بارێ وی گران كه‌ت)).

[صحيح بشواهده] [رواه الدارقطني]

الشرح

پێغەمبەرێ خودێ (صەلات و سەلامێن خودێ ل سەر بن) دیار کر کو پێدڤییه‌ زیان ب هه‌می جۆر و شێوه‌یێن خۆ یێن جوداڤه‌ ژ سەر نه‌فسێ و ژ سەر خەلکێ دی بهێتە دویرئێخستن، ڤێجا بۆ چ کەسەکی حه‌لال نینه‌ کو زیانێ بگه‌هینیته‌ خۆ یان بگه‌هینیته‌ كه‌سه‌كێ دی. دیسان یا حه‌لال نینه‌ کو زیانێ ب زیانێ به‌رسڤ بدەت، چونكی زیان ب زیانێ ژ ناڤ ناچیت، ئه‌و نه‌بیت ئه‌گه‌ر ب مه‌ره‌ما جێبه‌جێكرنا سزايه‌كێ خودێ بيت ل سه‌ر وى ( قيصاصێ) بێی كو زێده‌گاڤیكرن تێدا هه‌بیت. پاشی پێغەمبەرێ خودێ (صەلات و سەلامێن خودێ ل سەر بن) ئه‌و گه‌ف دیار کر ب په‌یدابوونا زیانێ بۆ كه‌سێ زیانێ دگه‌هینیته‌ خەلکی و ب په‌یدابوونا ته‌نگاڤی و نه‌خۆشی و بارگرانییێ بۆ كه‌سێ ته‌نگاڤییێ ل سەر خەلکی دروست دكه‌ت و بارێ وان گران دكه‌ت.

فوائد الحديث

پاشڤه‌برن ژ تۆلڤەکرنێ ب زێدەتر ژ یا كه‌سێ دی د گه‌ل وی كری.

خودێ فەرمان ب چ تشتەکی ل عەبدێن خۆ نەکرییه‌ کو زیانێ بگه‌هینیته‌ وان.

حەرامکرنا زیانێ و زیان گه‌هاندنێ ب ئاخڤتنێ یان ب کریارێ یان ب هێلانێ.

تۆلڤه‌كرن و جزادان ژ جۆرێ کریارێیە، له‌وا هه‌ر كه‌سێ زیان گه‌هانده‌ خه‌لكی؛ خودێ ژی دێ زیانێ گه‌هینیته‌ وی، و هه‌ر كه‌سێ ته‌نگاڤی ل سه‌ر خه‌لکی دروستكر و بارێ وان گرانكر؛ خودێ ژی دێ ته‌نگاڤییێ ل سه‌ر وی دروستكه‌ت.

ئێك ژ بناخه‌یێن شەریعەتی ئه‌ڤه‌یه‌ کو: (زیان دهێتە ڕاكرن)، ڤێجا شەریعەت زیان گه‌هاندنێ پەسەند ناکەت و ب تشته‌كێ باش نابینیت و زیان گه‌هاندنێ ڕه‌د دكەت.