ਕੀ ਤੂੰ ਨਮਾਜ਼ ਦੀ ਅਜ਼ਾਨ ਸੁਣਦਾ ਹੈਂ?" ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਹਾਂ",ਤਾਂ ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: "ਤਾਂ ਫਿਰ (ਮਸਜਿਦ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ) ਅਜ਼ਾਨ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇ।

ਕੀ ਤੂੰ ਨਮਾਜ਼ ਦੀ ਅਜ਼ਾਨ ਸੁਣਦਾ ਹੈਂ?" ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਹਾਂ",ਤਾਂ ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: "ਤਾਂ ਫਿਰ (ਮਸਜਿਦ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ) ਅਜ਼ਾਨ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇ।

ਅਬੂ ਹੁਰੈਰਾ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ ਤੋਂ ਰਿਵਾਇਤ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਅਬੂ ਹੁਰੈਰਾ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ ਤੋਂ ਰਿਵਾਇਤ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਅੰਨਾ ਆਦਮੀ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਦੀ ਖਿਦਮਤ ਵਿੱਚ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਅਰਜ ਕੀਤੀ: “ਯਾ ਰਸੂਲੱਲਾਹ! ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਮਸਜਿਦ ਤੱਕ ਲੈ ਜਾਵੇ।" ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਤੋਂ ਇਜਾਜ਼ਤ ਮੰਗੀ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹ ਲਏ। ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇ ਦਿੱਤੀ, ਪਰ ਜਦ ਉਹ ਮੁੜਨ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਵਾਪਸ ਬੁਲਾਇਆ ਅਤੇ ਪੁੱਛਿਆ: «"ਕੀ ਤੂੰ ਨਮਾਜ਼ ਦੀ ਅਜ਼ਾਨ ਸੁਣਦਾ ਹੈਂ?" ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਹਾਂ",ਤਾਂ ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: "ਤਾਂ ਫਿਰ (ਮਸਜਿਦ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ) ਅਜ਼ਾਨ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇ।"

[صحيح] [رواه مسلم]

الشرح

ਇੱਕ ਅੰਨਾ ਆਦਮੀ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਦੀ ਖਿਦਮਤ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਅਤੇ عرض ਕੀਤੀ: “ਯਾ ਰਸੂਲੱਲਾਹ! ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਪੰਜ ਵਕਤ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਲਈ ਮਸਜਿਦ ਲੈ ਜਾਵੇ।” ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਨਬੀ ﷺ ਉਸ ਨੂੰ ਜਮਾਤ ਛੱਡਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇਣ। ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਪਰ ਜਦ ਉਹ ਮੁੜਨ ਲੱਗਾ, ਤਾਂ ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ ਅਤੇ ਪੁੱਛਿਆ: “ਕੀ ਤੂੰ ਅਜ਼ਾਨ ਸੁਣਦਾ ਹੈਂ?”ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ: “ਹਾਂ।”ਤਾਂ ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: “ਤਾਂ ਫਿਰ ਅਜ਼ਾਨ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਦਾ ਲੱਬਕੇ ਜਵਾਬ ਦੇ (ਅਰਥਾਤ ਮਸਜਿਦ ਆ ਕੇ ਨਮਾਜ਼ ਅਦਾ ਕਰ)।”

فوائد الحديث

ਜਮਾਤ ਨਾਲ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹਣੀ ਫਰਜ਼ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਰੁਖਸਤ (ਛੂਟ) ਸਿਰਫ਼ ਉਸੀ ਚੀਜ਼ ਤੋਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਜੋ ਲਾਜ਼ਮੀ ਤੇ ਵਾਜਿਬ ਹੋਵੇ।

ਉਸ ਦਾ ਇਹ ਕਹਿਣਾ: «ਤਾਂ ਫਿਰ ਅਜ਼ਾਨ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇ» — ਜੋ ਕਿਸੇ ਐਸੇ ਲਈ ਹੈ ਜੋ ਅਜ਼ਾਨ ਸੁਣਦਾ ਹੋਵੇ — ਇਹ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਦਲੀਲ ਹੈ ਕਿ ਜਮਾਤ ਨਾਲ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹਨੀ ਵਾਜਿਬ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼ਰੀਅਤ ਵਿੱਚ ਹੁਕਮ ਆਪਣੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਵਾਜਬ ਹੋਣ ਨੂੰ ਹੀ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।

التصنيفات

Virtue and Rulings of Congregational Prayer