1- همواره جبرئيل در مورد همسايه به من توصيه مى كرد تا اينكه گمان بردم همسايه از همسايه ارث مى برد.

2- رسول الله صلی الله علیه وسلم از نذر نهی کرده و فرمود: نذر هيچ خيری برای انسان ندارد (و تقدير را تغيير نمی دهد) و تنها به وسيله ی آن چيزی از دست بخيل بيرون می آيد.

3- به الله سوگند - اگر خواست الله باشد - هیچ سوگندی نمی خورم که پس از آن خلاف آن را بهتر ببينم، مگر اینکه همان کارِ بهتر را انجام می دهم و کفاره ی سوگندم را ادا می کنم.

4- هرکس به دروغ و عامدانه به دينی غير از اسلام سوگند ياد كند، پس همان گونه است كه می گويد.

5- هرکس خوشحال می شود الله متعال او را از سختی های روز قيامت نجات دهد، به بدهکارِ تنگ دست مهلت دهد يا بخشی از بدهیِ وی را ببخشد.

6- ای رسول خدا، دو همسايه دارم؛ به کداميک از آنها هديه بدهم؟ فرمود: «به آن که درب خانه اش به تو نزديک تر است».

7- پس از فتحِ [مکه] ديگر هجرتی [از مکه] وجود ندارد؛ ولی جهاد و نيت باقی است. و هرگاه به جهاد فرا خوانده شديد، به جهاد برويد.

8- کسی که حق مسلمانی را با سوگند دروغ تصاحب کند، الله دوزخ را بر او واجب نموده و بهشت را بر او حرام می گرداند.

9- هرکس يک وجب از زمين را به ناحق تصاحب کند، روز قيامت همين يک وجب از هفت زمين به دور گردنش پيچيده می شود.

10- رسول الله صلی الله علیه وسلم از معامله به صورت منابذه و ملامسه نهی فرمود. منابذه این است که فروشنده پارچه ای را برای فروش نزد مشتری بیندازد و قبل از اینکه وی پارچه را بررسی کند و به آن نگاه کند، معامله تمام شده تلقی گردد. و ملامسه این است که چون پارچه را لمس کند و لو اینکه به آن نگاه نکند، معامله تمام شده به حساب آید.

11- رسول الله صلی الله علیه وسلم از معامله کردن محصولات تا به دست آمدن و رسیدن آنها نهی کرد. گفته شد: علامت به دست آمدن و رسیدن محصولات چیست؟ فرمود: «اینکه قرمز شوند». راوی می گوید: انس رضی الله عنه گفت: اگر الله مانع به دست آمدن و رسیدن محصولات شود، آنگاه در برابر چه چیزی مال برادرت را برای خود حلال دانستی؟

12- رسول الله صلى الله عليه وسلم فروشنده و خریدار را از معامله ی محصول تا آشکار شدن علایم سالم بودن و رسیدن آن نهی کرده است.

13- فروش طلا در برابر طلا رباست مگر اینکه دست به دست باشد؛ و فروش نقره در برابر نقره رباست مگر اینکه دست به دست باشد؛ و فروش گندم در برابر گندم رباست مگر اینکه دست به دست باشد؛ و فروش جو در برابر جو رباست مگر اینکه دست به دست باشد.

14- رسول الله صلی الله علیه وسلم از اینکه شهرنشينی کالاهای روستانشينی را - به صورت دلالی - بفروشد، منع نمود - و فرمود:- قيمت کالاها را بدون اينکه قصد خريد داشته باشيد، بالا نبريد و هيچکس روی معامله ی برادرش معامله و نيز روی خواستگاری اش، خواستگاری نکند.

15- رسول الله صلی الله علیه وسلم از فروختن طلا در مقابل نقره، به صورت نسيه نهی کرده است.

16- رسول الله صلى الله عليه و سلم از خريد و فروش نقره با نقره و طلا با طلا نهی فرموده است مگر اينکه با هم يکسان و برابر باشند؛ و به ما امر نمود که نقره را با طلا به هر صورت که خواستيم خريداری کنيم؛ و همچنين طلا را با نقره به هر صورت که خواستيم خريداری کنيم.

17- هر صاحبِ طلا و نقره ای که زکاتِ آن را ندهد، روز قیامت طلا و نقره اش به ورق هايی از آتش تبديل می شود و اين ورق ها را در آتش دوزخ، داغ می کنند و سپس با آن پهلوها، پيشانی و پُشت آن شخص را داغ می نهند.

18- هرکس سوگند ياد کند و بگويد: (اگر دروغ بگويم) مسلمان نباشم، در صورتی که دروغ گفته باشد، چنان است که گفته است و اگر راست گفته باشد، سالم به اسلام باز نمی گردد (و مسلمان کاملی نيست).

19- مسابقه ای نیست مگر در اسب سواری یا شتر سواری یا تیراندازی.

20- سعد بن عباده از رسول الله صلی الله علیه وسلم درباره ی نذری پرسید که بر ذمه ی مادرش بود و قبل از ادای آن فوت کرده بود. رسول الله صلى الله عليه وسلم به او فرمود: «فَاقْضِهِ عَنْها»: «آن را به نیابت از وی ادا کن».

21- هرکس با سوگند دروغ خود را وادار به تصاحب مال مسلمانی کند، درحالی الله متعال را ملاقات می کند که بر او خشمگين است.

22- هركس با سوگند دروغ خود را وادار به تصاحب مال مسلمانی کند، درحالی الله متعال را ملاقات می کند كه از او خشمگين است.

23- خواهرم نذر کرده بود پیاده و پای لخت [برای زیارت] به خانه ی کعبه برود؛ پس از من خواست تا در این مورد از رسول الله صلی الله علیه وسلم سوال کنم؛ و من چنین کردم که رسول الله صلی الله علیه وسلم در پاسخ فرمود: «لِتَمْشِ وَلْتَرْكَبْ»: «گاهی پیاده برود و گاهی سوار شود».

24- ای عبدالرحمن بن سمرة خواهان امارت نباش؛ اگر با درخواست و تقاضای آن، امارت و فرماندهی به تو داده شود، با آن تنها خواهی ماند.

25- هرکس سوگندی ياد کند و خلاف آن را به تقوای الهی نزديک تر ببيند، باید همان کاری را انجام دهد که به تقوا نزديک تر است.

26- ولی اگر او را به دايی هايت می بخشيدی، پاداشِ بيشتری به تو می رسيد.

27- همان را به او بدهيد؛ زيرا بهترين شما کسی است که بدهی خود را به بهترين شکل ادا کند.

28- شخصی از پيشينيان تان - پس از اينکه فوت کرد - مورد محاسبه قرار گرفت و هيچ کار نيکی در کارنامه ی وی نبود، جز آنکه فردی ثروتمند بود و با مردم - به نيکی - معاشرت می کرد و به غلامانش دستور می داد از افراد تنگدست درگذرند. الله - عز وجل - فرمود: ما به اين کار - يعنی گذشت - از او سزاوارتريم؛ پس از او درگذريد.

29- اگر يکی از شما طنابش را بردارد و به کوه برود و پشته ای هيزم بر پشت خود بياورد و بفروشد و بدين سان الله آبروی او را حفاظت کند، اين برايش بهتر است از اينکه دست نياز پيش مردم دراز کند و از آنها کمک بخواهد حال آنکه معلوم نيست چيزی به او بدهند يا نه.

30- هرکس با ايمان به الله و تصديق وعده هايش، اسبی را در راه الله (برای جهاد) نگه داری کند، خوردن، نوشيدن، ادرار و سرگين آن اسب در ترازوی نيکی های صاحبش ثبت و منظور می شود.

31- رسول الله صلى الله عليه وسلم از او شتری خريد و بهای آن را برای او وزن کرد و چيزی بر آن افزود.

32- هنگام پختن آب گوشت، آبش را بيشتر کن و به همسايه ات نيز بده.

33- هنگامی که توشه ی اشعری ها در جنگ تمام می شود يا زمانی که غذای شان در مدينه کاهش می يابد.

34- گورخری به رسول الله صلى الله عليه وسلم اهدا کردم.

35- پيامبر صلى الله عليه وسلم شخصی از طايفه ی «اَزد»، به نام «ابن لُتبيّه» را برای جمع آوری زکات فرستاد و چون به مدينه بازگشت، گفت: اينها، (اموال زکات و) مالِ شماست و اين را هم به من هديه داده اند. پيامبر صلى الله عليه وسلم بالای منبر رفت و پس از حمد و ثنای الله فرمود.

36- برای مسلمانی که چيزی جهت وصيت دارد، جايز نيست دو شب بر او بگذرد و وصيت نامه اش را ننوشته باشد.

37- به او بگوييد: سخن بگويد، زير سايه برود، بنشيند و روزه اش را کامل کند.

38- هرکس عین مالش را نزد مردی - یا انسانی - یافت که ورشکسته شده بود، او نسبت به دیگران بدان سزاوارتر است.

39- هرکس نخلی را بخرد که عمل لقاح در آن صورت گرفته است، ثمره ی آن برای فروشنده است، مگر اینکه خریدار شرط کرده باشد که برای او باشد.

40- رسول الله صلی الله علیه وسلم از اینکه کسی به استقبال کاروان های تجاری برود و از اینکه فرد مقیمِ شهر از بادیه نشین (کسی که از خارج از شهر برای فروختن کالایش می آید) چیزی خرید کند، نهی کرده است.

41- رسول الله صلی الله علیه وسلم از مزابنه نهی فرمود؛ و مزابنه این است که کسی ثمره ی باغ و بستانش را در صورتی که نخل باشد به چند پیمانه خرما بفروشد؛ و اگر ثمره ی آن انگور است، آن را به چند پیمانه کشمش بفروشد و یا محصول کشتزارش را به چند پیمانه غذا بفروشد؛ رسول الله صلی الله علیه وسلم از همه ی این موارد نهی کرد.

42- رسول الله صلى الله عليه وسلم از معامله ی "حَبَلِ الحَبَلَة" منع فرمود.

43- رسول الله صلی الله علیه وسلم از فردی یهودی غذایی خرید و سپر آهنی خود را در برابر آن گرو گذاشت.

44- رسول الله صلى الله عليه و سلم از خريد و فروش به صورت مخابره و محاقله و مزابنه و از فروش محصول قبل از رسيده شدنش نهی کرده است. و از اینکه محصولات کشاورزی با چیزی جز درهم و دينار خريد و فروش شود نهی نمود، مگر معامله ی عرايا که از اين دسته مستثنی است.

45- ای رسول خدا، من صاحب زمینی در خیبر شدم؛ تاکنون صاحب مالی نشدم که از آن نزد من ارزشمندتر و گرانبهاتر باشد، در مورد آن چه به من دستور می دهی؟ رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «اگر موافق باشی اصل آن را نگه دار و منفعت حاصل از آن را صدقه بده».

46- وای، وای، اين معامله عين ربا است، عين ربا است. چنين نكن. هرگاه خواستی خرمای خوب بخری، خرماهای خودت را به کالایی دیگر بفروش و با آن خرمای خوب بخر.

47- رسول الله صلى الله عليه وسلم از قیمت و بهای سگ و مهریه ی زناکار و شیرینی کاهن و غیبگو نهی کرد.

48- آيا فکر می کنی من با تو چانه زدم تا شترت را از تو بگيرم، شترت و پولت را بردار، هر دوی آنها مال توست.

49- آن را نَخَر و در پیِ بازپس گيریِ صدقه ات نباش؛ هرچند آن را به يک درهم به تو بدهد؛ زيرا کسی که هدیه ی خود را پس می گيرد، مانند کسی است که استفراغ خود را می خورد.

50- کسی که بخشش خود را پس می گيرد، مانند کسی است که استفراغ خود را می خورد.

51- هرکس چیزی را پیش فروش می کند، باید آن را با پیمانه ای معلوم و وزنی معلوم تا مدتی معلوم پیش فروش نماید.

52- ما در بين انصار بيشترين مزرعه را داشتيم؛ و زمين کشاورزی به ديگران کرايه می داديم به این صورت که محصولات يک طرف از مزرعه برای ما و محصولات طرف ديگر برای کشاورزان باشد؛ گاهی اوقات اتفاق می افتاد که بخش صاحب زمين ثمر می داد و بخش کشاورز ثمری نمی داد؛ بنابراین رسول الله صلى الله عليه وسلم ما را از اين عمل نهی کرد. ولی اگر کرايه ی زمين با نقره (پول) بود ما را از آن نهی نمی کرد.

53- طلا را در مقابل طلا، جز اينكه برابر باشند و اختلاف وزنی نداشته باشند، نفروشيد. و نقره را در مقابل نقره نفروشيد جز اينكه برابر باشند و اختلاف وزنی نداشته باشند. و نسيه ی آنها را به نقد نفروشيد.

54- «هيچ همسايه ای، همسايه اش را از کوبيدن ميخ به ديوار مشترک شان منع نکند». سپس ابوهريره رضی الله عنه گفت: چرا شما را از عمل به اين حديث روی گردان می بینم؟ به الله سوگند که من اين ميخ را به شانه های تان می کوبم.

55- هرکس برده - يا کنيز - مسلمانی را آزاد کند، الله در برابر هر عضو آن برده، عضوی از آزادکننده را از آتش دوزخ رهايی می بخشد؛ حتی شرمگاه آزاد کننده را در برابر شرمگاه برده، از آتش دوزخ نجات می دهد.

56- از سوگند خوردنِ زياد در معامله بپرهيزيد؛ زيرا اين کار - اگرچه در ظاهر، به معامله - رونق می دهد، اما برکتش را از بین می برد.

57- اگر يکی از شما در رابطه با خانواده اش سوگندی ياد کند (که به زيان آنهاست و حاضر نشود سوگندش را بشکند، بدان جهت که نام الله را سوگند خورده) گناهش نزد الله بيش از آن است که کفاره ی سوگندش را که الله بر او فرض کرده، ادا کند.

58- رسول الله صلى الله عليه وسلم عسل و هر چیز شيرين را دوست داشت؛ و هنگامی که از نماز عصر برمی گشت، نزد همسرانش می رفت و با آنان شوخی نموده و ملاعبه می کرد. روزی نزد حفصه دختر عمر رفت و بيش از حد معمول نزد او ماند.

59- نذر انسان در آنچه مالکش نیست، درست نبوده و اعتباری ندارد و حق آزادی برده ای را که مالک نیست ندارد و مالک طلاق زنی نیست که در همسری او نمی باشد.

60- آيه ی «لَا يُؤَاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمَانِكُمْ» [بقره: 225] «الله شما را به خاطر سوگندهایی که بیهوده و بدون قصد یاد می کنید، مؤاخذه نمی کند» درباره ی شخصی نازل شد که - از روی عادت و بدون قصد سوگند می خورد - و می گفت: «بله، به خدا سوگند» و «خير، به خدا سوگند».

61- کفاره ی نذر همان کفاره ی سوگند است.

62- هركس برده ی مسلمانی را آزاد كند، خداوند متعال در برابر هر عضو آن برده، يك عضو او را از آتش دوزخ نجات خواهد داد.

63- شخصی از انصار آزادی برده اش را به بعد از مرگش موکول کرد.

64- سليمان بن داود عليهما السلام فرمود: به الله قسم امشب با هفتاد زن همخوابی می کنم که هريک از آنان پسری به دنيا بياورد تا در راه الله جهاد کند.

65- مقداری از مالت را نگه دار که برايت بهتر است.

66- اگر كسی از يك غلام مشترك، سهم خود را آزاد کند و به اندازه ی قيمت غلام، مال داشته باشد، غلام را عادلانه قيمت گذاری كنند و سهم ديگر شركای خود را بپردازد که در این صورت غلام آزاد می شود. و اگر به اندازه ی قيمت غلام مال نداشت، فقط همان سهم خودش آزاد می شود.

67- هرکس سهميه ی خود از برده ای را آزاد کرد، بايد بقيه اش را نيز با پولش بخرد تا آن برده کاملا آزاد شود؛ اگر مالی نداشت آن برده با قيمتی عادلانه قيمت گذاری می شود سپس بدون سختگيری وادار به کار می شود تا بتواند بقيه ی خود را آزاد کند.

68- سه نفر هستند که دو پاداش دارند: مردی از اهل کتاب که به پيامبر خود و سپس به محمد صلى الله عليه وسلم ايمان آورده باشد؛ برده ای که حقّ الله و حقّ سرورانش را ادا کند؛ و مردی که کنيزی داشته باشد و او را به خوبی تربيت نمايد، سپس آزادش نموده و با او ازدواج نمايد؛ او نيز دو پاداش دارد.

69- وزن کن و کفه ی کالا را اندکی سنگین تر کن.

70- به به، اين مال سودمندی است؛ اين مالِ سودمندی است و آنچه گفتی، شنيدم؛ نظرِ من اين است که آن را ميانِ خويشاوندانت تقسيم کنی.

71- زنی پارچه ی بافته شده ای نزد پيامبر صلى الله عليه وسلم آورد.

72- رسول الله صلى الله عليه وسلم از بیع ولاء و از بخشیدن آن نهی فرمود.

73- تو (در مکه) نمی مانی؛ بلکه زنده می مانی و اعمالی به قصد ديدار الله انجام می دهی که موجب افزایش درجات تو می گردد؛ تو زنده می مانی و گروهی از تو بهره می برند و گروهی ديگر (= مشركان و كافران با حضور تو) زيان می بينند.

74- (برای خريد کالا) به استقبال کاروان نرويد. بر معامله برادر مسلمان تان معامله نكنيد، قيمت کالاها را بدون اين که قصد خريد داشته باشيد، بالا نبريد؛ و فرد شهرنشين (بعنوان دلال)، کالای فرد روستایی را نفروشد؛ و شير شتر و گوسفند را (بقصد فريب دادن مشتری) در پستان شان ذخيره نکنيد.

75- رسول الله صلى الله عليه وسلم خيبر را در برابر نصف محصولات آن در اختيار كشاورزان قرار داد.

76- از رافع بن خديج درباره ی اجاره دادن زمين در برابر طلا و نقره پرسيدم. گفت: اشکالی ندارد.

77- رسول الله صلی الله علیه وسلم به بیع عرایا در پنج وسق یا کمتر از آن اجازه داد.

78- رسول الله صلی الله علیه وسلم به کسی که می خواهد به صورت عريه خرما بخرد اجازه ی چنين کاری را داده است، به این شرط که وقتی آن مقدار رطب خشک شود، در تخمين، برابر با خرمايی باشد که از مشتری می گيرد.

79- از رسول الله صلى الله عليه وسلم در مورد طلا و نقره ی گمشده ای که پيدا شده، سوال شد. ایشان فرمود: «برخی از مشخصات آن مانند ظرف و چيزی که دور آن بسته شده، شناسایی کن، سپس به مدت يکسال این مساله را با مردم در میان بگذار؛ اگر صاحبش را نشناختی، آنها را مصرف کن. و اينها حکم وديعه را دارند؛ اگر روزی صاحب شان پيدا شد، آنها را به او برگردان».

80- رسول الله صلی الله علیه وسلم برای کسی که مال و اموالی به او بخشیده شده بود، به عُمْرَى قضاوت نمود.

81- رسول الله صلی الله علیه وسلم در همه ی مواردی که تقسیم نشده بودند، بنا بر حق شفعه قضاوت نمود؛ اما زمانی که حدود مشخص شده و راه ها جدا می شد، شفعه دیگر مطرح نبود.

82- حق ولاء تنها برای کسی است که برده را آزاد می کند.

83- پس از بلوغ، يتيمی نيست و سکوت کردن از صبح تا غروب روا نمی باشد.

84- ابوبکر صديق رضی الله عنه نزد زنی به نامِ زينب از قبيله ی "احمس" رفت و متوجه شد که سخن نمی گويد.

85- برده ی درستکار دو پاداش دارد.

86- رسول الله صلى الله عليه وسلم ذکر مردی از بنی اسرائيل نمود که از فرد ديگری از بنی اسرائيل درخواست نمود هزار دينار به او قرض بدهد.

87- الله حق هرکس را به او داده است و وصیتی برای وارث نیست و بچه متعلق به صاحبِ رختخواب است و به زناکار سنگ تعلق می گيرد؛ و هرکس خود را به کسی جز پدرش نسبت دهد یا خود را به کسی جز آقایش نسبت دهد و از آنها روی بگرداند، لعنت الله بر او خواهد بود و الله متعال هیچ عمل نفل و فرضی را از او نمی پذیرد.

88- داستان عایشه رضی الله عنها با عبدالله بن زبیر رضی الله عنهما در قهر و نذر ایشان

89- من يکی از هفت پسر مُقَرّن بودم؛ ما فقط يک خدمت کار داشتيم. به ياد دارم که کوچک ترين برادر به آن کنيز سيلی زد؛ لذا رسول الله صلى الله عليه وسلم به ما امر فرمود آن کنيز را آزاد کنيم.

90- هيچيک از سخنان مردم، شايسته ی اين نماز نيست؛ بلکه نماز، عبارت از تسبيح و تکبير و قرائت قرآن است.

91- ای ابوحذیم چه تو را به اینجا آورده است؟

92- عيسی بن مريم علیهما السلام مردی را ديد كه دزدی می كرد. به او گفت: دزدی كردی؟ گفت: سوگند به خدايی كه معبود بر حقی جز او وجود ندارد، هرگز دزدی نكرده ام. عيسی گفت: به الله ايمان دارم و چشمم را تكذيب می كنم.

93- آزاد کردن برده برای کسی است که صاحب نعمت آزاد کردن آن است.

94- از میان بندگان الله کسانی هستند که چون به الله سوگند یاد کنند، الله متعال سوگندشان را تحقق می بخشد.

95- رسول الله صلی الله علیه وسلم بین اسب ها مسابقه گذاشت و در نهایت اسب های جوان را برتری داد.

96- هرکس مالک خويشاوند محرم خود گردد، وی آزاد است.

97- سفینه رضی الله عنه می گوید: من برده ی ام سلمه رضی الله عنها بودم که به من گفت: تو را آزاد می کنم مشروط بر اينکه تا زنده ای در خدمت رسول الله صلی الله عليه وسلم باشی.

98- برده ای که با قرار پرداخت هزینه ی آزادی خود به آقایش، آزادی می خواهد (مکاتب) تا زمانی که از مبلغ قراردادش یک درهم مانده باشد، هنوز برده است.